خواب و میکروخواب و انواع مدل های خواب
خواب بخش جدایی‌ناپذیری از زندگی ماست. هر کدام از ما تقریبا یک سوم از عمرمان را در خواب می‌گذرانیم. به اعتقاد متخصصان، حتی می‌توان گفت که خواب برای بدن ضروری‌تر از غذا خوردن است چون بی‌خوابی زودتر از بی‌غذایی باعث مرگ می‌شود!
فارغ از همه بحث‌هایی که قرن‌هاست بین متخصصان زمینه‌های مختلف- از روان‌شناسی و فلسفه گرفته تا پزشکی و عصب‌شناسی، در مورد خواب و خصوصا رویا و کارکرد آنها وجود دارد، همه تقریبا در این زمینه با هم موافقند که خواب، هم برای سیستم‌های فیزیولوژیکی و بعد جسمانی بدن و هم برای بعد ذهنی، معنوی، روحانی یا هر اسمی که روی آن بگذارید، حیاتی و ضروری است.
خواب مـــــا دو بخش اساســــی دارد:
REM) Rapid Eye Movement) که در آن چشم‌ها درست مانند بیداری زیر پلک حرکت می‌کنند و در آن رویا می‌بینیم که اعتقاد بر این است، برای بعد ذهنی و روانی ما ضروری است و nREM)non Rapid Eye Movement) که در واقع بخش عمیق خواب است، خبری از رویا و حرکت چشم‌ها در آن نیست و به نظر می‌رسد که برای سلامت مغز و بعد جسمانی ما نقش حیاتی داشته باشد.
اما اگر نخوابیم چه اتفاقی می‌افتد؟ برای پاسخ به این سوال، دو دسته مطالعات را می‌توان در نظر گرفت؛ مطالعاتی که خواب REM و nREM را از هم تفکیک کرده‌اند و دسته دیگر مطالعاتی که در مورد بیداری کامل صورت گرفته‌اند.
پژوهش‌‌هایی که طی آنها عده‌ای داوطلب از خواب REM محروم شدند و مقایسه آنها با افراد دیگری که از خواب nREM محروم شدند، نشان داد که در افرادی که از خواب REM محروم شده بودند به تدریج نشانه‌های بیماری‌های روان تنی همراه با بی‌اشتهایی، تحریک‌پذیری غیرعادی و اختلالات دستگاه گردش خون و گوارش، علاوه بر نشانه‌های بیماری‌های روانی اسکیزوئید مانند بی‌توجهی به محیط و حتی توهمات شنیداری و دیداری به وجود آمد، مسلما ادامه این پژوهش‌ها غیراخلاقی بود!
رکورد بی‌خوابی چگونه ثبت شد؟
نمونه بسیار مشهور مطالعات مربوط به بیداری کامل، مطالعاتی است که روی پسر رکورددار نخوابیدن در دنیا انجام گرفت؛ رندی گاردنر، پسر ۱۷ساله اهل سن دیه‌گو که در روز ۲۸ دسامبر ۱۹۶۳ / ۷ دی ۱۳۴۲، ساعت شش صبح از خواب بیدار شد و تا صبح روزهشت ژانویه ۱۹۶۴ / ۱۸ دی ۱۳۶۴ نخوابید؛ یعنی ۱۱ روز کامل بیداری (یادتان باشد دسامبر آخرین ماه و ژانویه، اولین ماه از سال میلادی است؛ اولین ماه از سال)! گاردنر هیچ دارویی مصرف نکرده بود، ولی افرادی اطرافش بودند که او را بیدار نگه می‌داشتند. در غیر این صورت، بعد از ۳۶ ساعت نخوابیدن، بیداری سخت می‌شود و بعد از ۴۸ ساعت تقریبا دیگر هیچ‌کس نمی‌تواند به صورت ارادی از خواب خود جلوگیری کند.
پژوهشگری به نام ویلیام دمنت از دانشگاه استنفورد گزارش بیداری گاردنر را نوشته است. جالب است بدانید که این پژوهشگر سه روز آخر را پا به پای گاردنر بیدار ماند تا بتواند تمامی حالات او و همچنین عوارض بی‌خوابی را در وی مشاهده و ثبت کند.
بر اساس گزارش‌هایی که این پژوهشگر نوشته، گاردنر در طی مدتی که بیدار مانده بود، دائما نوسانات خلقی را تجربه می‌کرد، در حافظه و توجهش دچار مشکل شده بود، هماهنگی عملکرد قسمت‌های مختلف بدنش با یکدیگر را از دست داده بود، گفتارش با خطا همراه بود و حتی دچار توهم هم شده بود. او بعد از ۱۱ روز بیداری، بالاخره خوابید و این خواب ۱۴ ساعت طول کشید.
البته بررسی‌های محققان نشان می‌دهد که وقتی ما برای مدت طولانی از خواب محروم می‌شویم (به دلایل مختلف)، به مدت چند ثانیه، بدون اینکه متوجه شویم و حتی بدون اینکه چشم‌هایمان را ببندیم می‌خوابیم! به این پدیده میکروخواب می‌گویند که نشان می‌دهد خواب چقدر برای ما حیاتی است. کسی نمی‌داند که گاردنر چقدر میکروخواب داشته است!
مطالعات دیگری هم که کم‌خوابی را در افراد بررسی کرده‌اند، با استفاده از عکس‌برداری از مغز نشان داده‌اند که نخوابیدن هنگام شب می‌تواند سلول‌های خاکستری مغز را کاهش دهد. این آزمایشات نشان داده‌اند که بی‌خوابی‌های مزمن می‌تواند چگالی مواد خاکستری مغز را که در تصمیم‌گیری و بیشتر فعالیت‌های مهم مغزی دخیل هستند، کاهش داده و عملکرد آن را با مشکل رو به رو کند.
البته هیچ سندی مبنی بر بیدار نگه داشتن انسان تا مرگ وجود ندارد. هیچ آزمایشی نمی‌تواند تا چنین مرحله‌ای در مورد انسان‌ها پیش برود. اما شواهد دیگری وجود دارند که ثابت می‌کنند بی‌خوابی می‌تواند منجر به مرگ شود. موش‌هایی که در آزمایشگاه بیدار نگه داشته می‌شدند، بعد از دو هفته می‌مردند. نکته جالب اینجاست موش‌هایی که گرسنه نگه داشته می‌شدند، بیشتر از این زنده می‌ماندند!
به علاوه نوعی اختلال بی‌خوابی به نام بی‌خوابی خانوادگی مرگ‌آور در بعضی جوامع انسانی وجود دارد که در آن، بیماران توانایی خود برای خوابیدن را از دست می‌دهند. گزارش‌های موجود حاکی از آن است که این بیماران تا سه ماه بیشتر زنده نمی‌مانند.
شکل خوابت رو بگو تا شخصیتت رو بگم
دانشمندان اعتقاد دارند وضعیت خوابیدن افراد ارتباط مستقیمی با روحیات و درونیات آنها دارد.
آیا شکل خوابیدن ما، می‌تواند حاوی اطلاعاتی در مورد شخصیت ما باشد؟
این ایده که موقعیت بدن حین خواب و شخصیت به هم ربط دارند، چیز تازه‌ای نیست. روانکاوان از دیرباز در پی اثبات چنین چیزی بودند و چنین ارتباطی به خوبی با تئوری رؤیای فروید سازگار است.
فروید باور داشت که وقتی به خواب می‌رویم، ما با ناخودآگاه خود که حاوی امیال ناخوشایند و ناخواسته‌مان است، تنها می‌مانیم، امیال و خواسته‌هایی که نمی‌خواهیم به صورت ارادی به آنها فکر کنیم. کارکرد رؤیا این است که امیال را به صورت نمادین و قابل قبول‌تری به ما عرضه کند.
فروید عقیده داشت که رؤیاها در حکم «مسیر شاهانه‌ای به سوی ناخودآگاه» هستند. براساس تئوری فروید، شخصیت ما تا حد زیادی انعکاس، چگونگی مدیریت و دفاع ما علیه امیال ناخواسته‌مان است.
او در حین بعضی از جلسات روانکاوی، از بیمارانش می‌خواست که در برابر او راحت باشند و به آرامی در موقعیتی که راحت هستند و معمولا در هنگام خواب به خود می‌گیرند، در بستر دراز بکشند و بعد، از روی نحوه آرام گرفتن بیمارانش، به عنوان یکی از شاخص‌های ارزیابی شخصیت استفاده می‌کرد.
یکی از اشخاصی که کتابی در این زمینه تألیف کرده است، دکتر ساموئل دانکل است، او که یک روان‌پزشک مقیم نیویورک است، کتابی با عنوان «موقعیت‌های خواب: زبان شبانه بدن» نوشته است. در این کتاب او نوشته است، موقعیتی که در شب به بدنمان هنگام خواب می‌دهیم، بازتابی از کارها و چالش‌های روزانه‌مان است.
البته این نکات زاویه دید روان‌شناسان را نشان می‌دهد، اگر از پزشکان دیگر مثلا از یک جراح مغز و اعصاب در مورد موقعیت خواب بپرسید، به احتمال زیاد چیزی که به شما خواهد گفت این است؛ بهترین موقعیت خواب، خوابیدن به پشت است. در این حالت سرتان باید کمی بالاتر از بدنتان قرار بگیرد و زاویه‌ای ۱۰ تا ۳۰ درجه‌ای با بدنتان داشته باشد. در این وضعیت بیشترین مقدار خون به مغزتان می‌رسد و تنفس بهتری خواهید داشت. بهتر است پاها هم کمی بالاتر از تنه قرار بگیرند. از دید پزشکان، خوابیدن روی شکم اصلا خوب نیست، چون اعضای داخلی را تحت فشار قرار می‌دهد و ثابت شده است که کسانی که عادت دارند دمر بخوابند، بیشتر از دیگران دچار درد گردن و کمر می‌شوند.
یک متخصص و مشاور خواب اخیرا با بررسی شکل خواب یک هزار نفر، شش وضعیت شایع‌تر خواب را با اشکال شخصیتی مختلف مرتبط کرده است.
مدل‌های خواب
هر کدام از ما ممکن است شب تا صبح به شکل‌های مختلفی بخوابیم اما همه می‌دانیم که سبک ویژه خوابیدن‌مان چگونه است. عده‌ای از محققان معتقدند که مدل خواب هرکس گویای شخصیت اوست و آن را همان‌گونه که در زیر می‌بینید تعبیر می‌کنند. اگرچه هنوز علمی بودن این توصیف ثابت نشده‌است.
