مسمومیت با اتانول

 مسمومیت با الکل یکی از مسمومیت‌هایی است که متاسفانه روز به روز رو به افزایش است. الکل‌هایی که عمدتأ ایجاد مسمومیت می‌کنند اتانول، متانول و اتیلن گلیکول هستند.

اتانول الکلی است که به واقع ماده‌ ایست بی‌رنگ با بو و طعم خاص که به دلیل حالت مستی که ایجاد می‌کند مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ماده در اشکال مختلف و با درصدهای گوناگون بعنوان مشروبات الکلی، یکی از صنایع بزرگ را در دنیا به خود اختصاص داده است. اتانول سریعا و تقریبا بطور کامل پس از مصرف جذب می‎‌شود. اندکی از آن در دهان و مری، بخش متوسطی در معده و روده بزرگ و عمده آن در روده باریک جذب می‌شود. در ظرف ۳۰ تا ۹۰ دقیقه غلظت اتانول در خون به حداکثر میزان خود می‌رسد. بخش عمده اتانول در روده و کبد تخریب شده و اثرش پایان می‌یابد و بخشی اندکی از راه ریه، ادرار و عرق دفع می‎شود.

اثرات: اثرات الکل با میزان مصرف، جنسیت فرد و سابقه مصرف متغیر است. زمانیکه فردی مصرف کننده دائم الکل است بدنش به اثرات الکل عادت داشته و برای بروز علائم نیاز به مصرف مقادیر بالاتری نسبت به که سابقه‌ای از مصرف ندارد. علائم از عدم توانایی رانندگی به سمت مستی واضح، از دست رفتن هوشیاری، اختلال در وضعیت قلبی و تنفسی پیش رفته که اگر درمان مناسب انجام نشود مرگ بروز می‌کند. سطح خونی اتانول مقیاس مناسبی برای شناسایی شدت علائم نیست چه بسا افراد با سابقه مصرف با داشتن سطح خونی بالا علائم اندکی داشته باشند.

علائم مصرف را می‌توان در ۴ دستگاه بدن جستجو کرد. در دستگاه عصبی با آرام‌بخشی، مهار گسیختگی، اختلال در تکلم، کاهش کنترل و هماهنگی حرکتی و افت هوشیاری نمایان می‌شود. مهار گسیختگی عاملی برای بروز پرخاشگری و تعرض است. فرد بسیاری از مهارهایی که قبلا داشته را از دست می‌دهد و اقدام به انجام حرکاتی می‌کند که در عدم مصرف انجام نمی‌دهد. فرد مست توانایی مهار بر کلام و حالات درونی خود را نداشته و دائم صحبت کرده و یا بطور ناخواسته می‌خندد یا گریه می‌کند.

در دستگاه قلبی بیمار توانایی خود را بر کنترل فشار خون از دست داده و ممکن است دچار افت در فشارخون و یا با تغییر وضعیت دچار سنکوپ شود. در دستگاه تنفس شاهد تضعیف تنفس هستیم که علت شایعی برای مرگ افراد مسموم است. در دستگاه گوارش اثرات موضعی اتانول باعث بروز تهوع، استفراغ و درد شکمی می‌شود. درد شکمی می‌تواند از اثرات الکل بر معده و یا لوزالمعده باشد. بسیاری از افراد با مصرف طولانی مدت الکل، عملکرد لوزالمعده خود را از دست داده و یا به سرطانهای آن دچار می‌شوند. از اثراتی دیگر الکل که شایع بوده و در اثر عدم درمان می‌تواند عوارض دراز مدت بجا بگذارد، افت قند‌خون است. در هر فرد با مسمومیت با الکل باید قند خون بررسی شود.

برخورد با فرد مسموم: هر فرد مشکوک به مصرف را باید به اورژانس رساند. بنابراین اولین اقدام تماس با اورژانس پیش بیمارستانی(۱۱۵) است. عدم وجود مهار در فرد مسموم عاملی برای آسیب به دیگران است که باید احتیاط لازم را بعمل آورد. بدلیل افت در هوشیاری باید بیمار را بر یک پهلو خواباند تا در صورت بروز استفراغ مواد غذایی وارد مجاری هوایی نشود.

مسمومیت با متانول

متانول الکلی است که به واقع ماده‌ ایست بی‌رنگ با بوی خاص که به نام الکل چوب شناخته می‌شود. این الکل در ترکیبات حلال رنگ، ورنی، مایع ضد یخ و پاک کننده حفاظ های شیشه‌ای و ده ها ترکیب دیگر مورد استفاده دارد. متانول در مقدار کم ولی قابل توجهی در شراب و دیگر مشروبات الکلی یافت می‌شود که بعد از مصرف زیاد این مواد، سطح خونی قابل تشخیصی از متانول به دست می‌آید. خطر مسمومیت با متانول از طریق خوراکی، استنشاقی و پوستی وجود دارد. اتانول به راحتی از دستگاه گوارش جذب شده و در مدت ۳۰ تا ۹۰ دقیقه به حداکثر غلظت خود در خون می‌رسد. اکثر متانول مصرفی در کبد دچار دگرگونی شده و از طریق کلیه دفع می‎شود. بخشی اندکی از متانول مستقیما از کلیه و ریه دفع می‌شود. در اثر دگرگونی متانول در کبد موادی تولید می‌شود که تجمع آنها در چشم منجر به بروز کوری می‌شود.

اثرات: اثرات متانول را می‌توان در چندین نقطه از بدن پیگیری کرد. در دستگاه عصبی باعث بروز گیجی، سردرد، سرگیجه، تشنج و گاهی افت هوشیاری می‌شود. در سی تی اسکن از مغز دیده شده که گاهی ضایعاتی مشابه با بیماران مبتلا به پارکینسون در مغز افراد مسموم دیده می‌شود. در چشم ایجاد دوبینی، ترس از نور، احساس دیدن طوفان برفی، تاری دید، کاهش میدان بینایی و کوری می‌کند. اثرات متانول در دستگاه گوارش مشابه با اتانول بوده و با تهوع، استفراغ، دردشکمی همراه است. بعضی از افراد علیرغم مصرف میزان فراوان متانول هیچ علامت گوارشی ندارند. در دستگاه قلبی ممکن است منجر به افت در فشارخون و ضربان قلب شود. از اثراتی دیگر الکل که شایع بوده و در اثر عدم درمان می‌تواند دائم العمر بر زندگی فرد تاثیر بگذارد بروز افت قند‌خون است. در هر فرد با مسمومیت با الکل باید قند خون بررسی شود.

یکی از نکات جالب برای درمان مسمومیت با متانول، تجویز اتانول است. در این روش به واسطه تداخل مابین اتانول و متانول، در تغییر و دگرگونی متانول در کبد تغییراتی ایجاد می‌شود که از بروز اثرات سمی ممانعت بعمل می‌آورد. در واقع افرادی که مصرف اتانول و متانول همزمان دارند خطر آسیب چشمی کاهش یافته است. اگر فردی متانول به تنهایی مصرف کرده باشد شرایط به شدت وخیم‌تر خواهد بود. بسیاری از بیماران به منظور رفع مسمومیت نیازمند دیالیز اورژانسی می‌شوند.

در واقع متابولیسم الکل در بدن به شکل زیر می باشد که برای مثال اتانول ابتدا به استالدهید اکسید می شود که تجمع این استالدهید باعث برافروختگی و قرمزی پوست در افراد الکلی می شود و در ادامه استالدهید به استات اکسید شده و دفع می شود. تقریباً ۲۰ درصد اتانول مصرفی درمردان و ۱۰ درصد اتانول مصرف شده در زنان توسط مخاط معده متابولیزه می شود. ولی اندام اصلی متابولیزه کننده اتانول , کبد می باشد. ۹۰ درصد اتانولی که جذب کبد می گردد توسط دو واکنش آنزیمی وابسته به NAD+ متابولیزه می شود. یکی از این مسیرها , در افرادی که اعتیاد مزمن به الکل دارند افزایش می یابد. شاید تحمل بیشتری که این افراد به الکل دارند به همین دلیل باشد . در ضمن تحریک این سیستم اکسیدکننده سبب می شود داروها زودتر از زمان طبیعی در بدن این افراد متابولیزه شوند.