یکی از موضوعاتی که ذهن خیلی‌ها را مشغول کرده است، این است که بالاخره خوردن چه غذاهایی با یکدیگر می‌تواند مضر باشد؟ چه غذاهایی می توانند با هم تداخل داشته باشند؟ قاعدتا زمانی که غذا و دارو با هم مصرف می شوند، واکنش هایی در بدن انجام می گردد که در اغلب موارد، این واکنش ها باعث کاهش اثر داروها می گردند. داروسازان معتقدند غذایی که می خوریم، ترکیب بسیار پیچیده ای از انواع مواد مغذی است. زمانی که دارویی را مصرف می کنیم، علاوه بر مواد اصلی دارو، ترکیبات دیگری هم که در فرمولاسیون دارو وجود دارد، وارد بدن ما می شود. بنابراین به عنوان یک قانون کلی، داروها نباید همراه با غذا مصرف شوند، مگر این که پزشک توصیه کرده باشد.

مصرف همزمان بعضی از مواد غذایی با یکدیگر می تواند بسیار مضر باشد و حاصل آن تولید اخلاط زاید در بدن می باشد که گاهی تاثیرات این تداخلات در چندین سال بعد به صورت بیماری های مختلف و صعب العلاج بروز خواهد کرد. به عنوان مثال حکمای طب ایرانی معتقدند که مصرف همزمان موارد ذیل باعث تولید اخلاط خام در بدن شده و تولید بیماری کرده، مثلاً مصرف ماست با هر نوع و هر مقدار گوشت باعث لکه های پوستی و مصرف سرکه یا انواع شور و ترشی که با سرکه ساخته می شود همراه با برنج باعث کولیت و درد شکم می شود که ممکن است این بیماری ها حاصل عدم رعایت این مطالب در طول چندین سال باشد.

images (5)

  • تضاد و ناسازگاری خربزه و عسل شاید بارزترین مثال از باورهای سالخوردگان سرد و گرم چشیده جامعه ماست که معتقدند برخی غذاها خاصیت و ماهیت «گرم» دارند و در مقابل خاصیت و ماهیت برخی از غذاها و مواد غذایی «سرد» است؛ از این رو، خوردن سردی ها یا گرمی ها با هم می تواند عوارض و عواقب زیانبار و گاه بسیار آزار دهنده داشته باشد.شما اگر در محیط آشپزخانه هم به طور تجربی مقداری عسل را روی خربزه بریزید مخلوط سفتی به دست می آید. پس از خوردن خربزه و عسل دل درد شدیدی ایجاد میشود.
  • نکته دیگر درباره یک باور قدیمی است که می‌گوید ماهی را نباید با ماست یا دوغ مصرف کرد. بد نیست بدانید این باور قدیمی و البته درست، ریشه در طب سنتی ما دارد. یعنی از آنجا که طبع ماهی سرد است، مصرف آن با خوراکی‌های دیگری که طبع سردی دارند، باعث ایجاد مشکلاتی می‌شود. درست است که ما سردی و گرمی را به آن صورتی که عامه ی مردم باور دارند، باور نداریم، ولی بخشی از مسایل سردی و گرمی واقعیت دارند. اسید لاکتیک موجود در ماست، روی عصب پاراسمپاتیک اثر می ‌گذارد. از آنجا که این عصب کند کننده است، حالت لختی در بدن به وجود می ‌آورد. این خاصیت در ماهی نیز تا حدی وجود دارد و بهتر است با هم مصرف نشوند. به‌همین دلیل بهتر است به‌جای ماست، ماهی را با انواع سبزی‌های خام یا بخارپزشده مصرف کنید. ضمن اینکه استفاده از ادویه‌هایی مانند زیره، فلفل سیاه و دارچین که طبع گرمی دارند، برای طعم دادن به گوشت ماهی می‌تواند تا اندازه‌ای باعث ایجاد تعادل در طبع آن شود. بد نیست این را هم بدانید که آب ساده، شربت آبلیموی کم‌شیرین و شربت نعناع از بهترین نوشیدنی‌های همراه ماهی هستند.
  • انگور با نان برشته، موز ، بلوط پخته یا خام ، سیب درختی، برنج سفید پخته، پرتغال، سیب زمینی تنوری، خربزه ، هلو ، گلابی، توت فرنگی و پیاز سازگار است.از نظر طب سنتی هیچوقت انگور را بعنوان دسر بعد از غذا نخورید. انگور با غذاهائی که دارای گوشت چهارپایان یا ماهی یا چربیهاست، سازگار نیست. انگور با شیر، روغنهای نباتی مایع، میوه های روغنی، سبزیهای خوردنی، گوجه فرنگی، هندوانه، زیتون و روغن زیتون، سیر خام، لیمو و کاهو نمی سازد.
  • تداخل آب گریپ فروت با داروها: برای هضم و جذب مواد قندی باید ویتامین ث در محیط باشد تا گلولز در معیت ویتامین ث آنجا که فسفر نیز وجود دارد از جدار روده ها عبور نموده به جریان خون وارد شده …رسیده آنچه لازم است (درحدود یک گرم در لیتر خون) به خون داده شده و بقیه در کبد ذخیره گردد.خرما حاوی قند و ویتامین ث است و با نارنگی تداخلی ندارد. هنگامیکه غذا و یا نوشیدنی باعث تغییر اثرات یک دارو گردد یک تداخل غذا – دارو خواهیم داشت. چنین تداخلاتی کم نیستند، اما لزوماً تمام داروها تحت تأثیر غذا قرار نمی گیرند. تداخل غذا و دارو می تواند در مورد داروهای نسخه ای و غیر نسخه ای، داروهای گیاهی و حتی مکمل های غذایی که مصرف می کنید اتفاق بیفتد. با وجود اینکه بعضی از این تداخلات ممکن است خطرناک و حتی در موارد نادری کشنده باشد، برخی از تداخلات مفید هستند، همچنین درصد بالایی از تداخلات، تغییر قابل توجهی در سلامت شما ایجاد نخواهند کرد. استفاده از آب گریپ فروت در کشور ما آنچنان متداول نیست ولی بدانید که این آبمیوه می تواند با برخی از داروها تداخل داشته باشد . در صورتیکه شما به این میوه علاقه دارید و از آن استفاده می کنید با دکتر داروساز خود مشورت کنید که آیا با داروهای شما تداخل دارد یا خیر. برخی از داروهای پایین آورنده کلسترول با آب گریپ فروت تداخل دارند و نباید با گریپ فروت مصرف شوند.برخی از تداخلات غذا و دارو فقط در صورتی رخ میدهد که شما دارو و غذا را هم زمان مصرف کنید لذاشما می توانید برنامه ای تهیه کنید که دارو و غذا را بافاصله مناسب از یکدیگر مصرف کنید.اما در نهایت متأسفانه در مورد برخی داروها راه حلی وجود ندارد و شما مجبورید در صورتی که دارو رامصرف می کنید از برخی از غذاها پرهیز کنید در غیراینصورت سلامت شما به خطر خواهد افتاد.
  • کافئین موجود در قهوه، چای یا نوشیدنی‌های کولادار میزان جذب استامینوفن را افزایش می‌دهد و دوز بالای این ترکیب باعث آسیب‌های کبدی می‌شود. مصرف برخی داروها با نوشیدنی‌های کافئین‌دار نیز می‌تواند علایمی مانند لرزش، تعریق و لکنت در فرد ایجاد کند. مثلاً هرگز نباید داروهای ضدآسم مثل تئوفیلین را با نوشیدنی‌های حاوی کافئین خورد. به طور کلی اگر دارو مصرف می‌کنید، خوردن چای، قهوه و نوشیدنی‌های کولادار را به یک فنجان تا یک لیوان در روز کاهش دهید و بین ساعت‌های مصرف دارو و این نوشیدنی‌ها فاصله‌ای طولانی در نظر بگیرید.
  • داروهای ضدافسردگی با هیچ یک از انواع پنیرها سازگاری ندارند. برخی از پنیرها از جمله موزارلا حاوی ترکیبی شیمیایی به نام «تیرامین» هستند. مصرف زیاد تیرامین با داروهای ضدافسردگی یا آنتی‌بیوتیک‌هایی مثل لینزولید که هنگام ابتلا به عفونت‌های شدید ریوی و پوستی تجویز می‌شوند، می‌تواند باعث افزایش شدید فشارخون شود. پس اگر تحت درمان با داروهای ضدافسردگی یا آنتی‌بیوتیک هستید، مصرف پنیر را کاهش دهید. فراموش نکنید سس‌سویا و ماءالشعیر هم سرشار از تیرامین هستند.
  • مصرف بروکلی و کلم برای کسانی که تحت درمان با داروهای ضدانعقاد خوراکی مثل «وارفارین» هستند، ممنوع است چون این سبزی‌ها حاوی ویتامین K هستند که آثار ضدانعقادی را کاهش می‌دهند. اگر فردی که داروهای ضدانعقادی مصرف می‌کند، بروکلی یا کلم بخورد، احتمال شکل‌گیری لخته‌های خونی در او وجود دارد. این مواد غذایی میزان تأثیر استامینوفن را که برای تسکین درد و کاهش تب تجویز می‌شود، پایین می‌آورند. اسفناج، آووکادو و کاهو نیز منابع ویتامین K هستند.
  • نوشیدن شیر همراه برخی داروها به پوست و مجاری ادراری آسیب می‌زند زیرا کلسیم شیر تأثیر برخی داروها به خصوص آنتی‌بیوتیک‌هایی که برای مقابله با عفونت‌های پوستی و ادراری تجویز می‌شوند را کاهش می‌دهد. اگر پزشک برای درمان بیماری پوستی شما آنتی‌بیوتیک «تتراسایکلین» یا آنتی‌بیوتیک‌های مورد استفاده در عفونت‌های مجاری ادراری تجویز کرده است، آن را همراه شیر یا بلافاصله بعد از مصرف شیر نخورید. شیر حتی می‌تواند اثر آسپیرین را هم کاهش دهد زیرا مصرف زیاد آن میزان اسیدیته ادرار را تغییر می‌دهد و باعث دفع بیشتر دارو می‌شود. بهتر است بین مصرف محصولات لبنی به خصوص شیر و این داروها ۲ ساعت فاصله بیندازید.
  • تأثیر شیرین‌بیان به علت داشتن ترکیبات خاصی که دارد و با مهار سدیم و دفع پتاسیم، فشارخون را بالا می‌برد. به همین دلیل، مصرف آن عوارض ثانویه کورتون‌ها (مثل پوکی استخوان، ورم و آب سیاه) را بالا می‌برد. مصرف این دارو با ادرارآورها نیز ممنوع است زیرا باعث دفع پتاسیم می‌شود و کمبود پتاسیم عامل بروز مشکلاتی در ریتم ضربان قلب خواهد شد. توصیه می‌شود اگر تحت درمان‌های دارویی هستید، بیش از ۱۰ گرم گیاه شیرین‌بیان به شکل پاستیل، شکلات و چای یا سایر نوشیدنی‌ها، مصرف نکنید.
  • مصرف چای به عنوان یک نوشیدنی، بیست دقیقه قبل از دریافت استامینوفن در بهبود سردرد افراد موثر بود و این امر به سن و جنس بستگی نداشت. به جز سردردهای ناشی از افت فشار مایع مغزی نخاعی، سردردهای ناشی از عفونت، میگرن یا سردردهای ناشی از تومورهای درون جمجمه‌ای، انواع دیگر سردردها به راحتی و با استفاده از داروهای ضددرد متداول مانند استامینوفن قابل تسکین هستند. استامینوفن به عنوان یک داروی ضددرد غیراستروئیدی، کاربردهای بسیاری از جمله در تسکین سردرد و کاهش تب دارد، اما مصرف زیاد استامینوفن می ‌تواند به مسمومیت کبدی و به دنبال آن مرگ منجر شود. به همین دلیل استفاده از داروهایی که بتواند به جای استامینوفن در درمان سردرد کمک کند، از اهداف سیستم‌ های درمانی است.
  • مکمل ویتامین ها نیز خود باعث تداخل غذا و دارو در برخی موارد می شوند: ویتامین A : افرادی که برای آکنه های مقاوم و یا پسوریازیس از ترکیبات رتینوئیدی(که پیش ساز ویتامین A هستند)، نظیر ایزوترتینوئین(آکوتان) و آسیترتین(زوریاتان) استفاده می کنند، باید نسبت به مصرف ویتامین A به صورت مکمل(موجود در مولتی ویتامین ها) و همچنین منابع غذایی غنی از ویتامین A(نظیر جگر) احتیاط کنند، زیرا احتمال خطر مسمومیت وجود دارد.ویتامین E: افرادی که از وارفارین استفاده می کنند، نباید از ویتامین E بیش از IU 800 استفاده کنند، زیرا خطر خون ریزی را افزایش می دهد. به علاوه افرادی  که تحت شیمی درمانی هستند، باید از مصرف ویتامین E به صورت مکمل خودداری کنند.

    ویتامین K: افرادی که از وارفارین استفاده می کنند، باید از مصرف زیاد منابع غنی این ویتامین (نظیر انواع کلم قمری، کلم بروکلی و بروکسل) همزمان با دارو خودداری کنند، زیرا اثربخشی دارو را کاهش می دهند.

    مکمل روی و آهن نیز با یکدیگر تداخل دارند و هر یک مانع از جذب دیگری می شوند.

  • گیاهخواران محض که هیچ گونه غذای حیوانی مثل شیر و تخم مرغ را هم مصرف نمی کنند و فقط غذاهای گیاهی را مصرف می کنند. به این افراد توصیه می شود حبوبات را به همراه غلات مصرف کنند تا ارزشپروتئینی این غذاها کامل شود. این مسئله درست است ولی نیازی نیست شما در یک وعده غذایی، تمامیغذاها را با هم مصرف کنید. پروتئین موجود در گوشت و لبنیات همه ۹ اسید آمینه ضروری موردنیاز بدن را فراهم می کنند. اسیدهای آمینه ضروری آن دسته از اسیدآمینه ها هستند که بدن به آنها نیاز دارد ولی خود قادر به ساخت آنها نیست، به همین دلیل پروتئین آنها را پروتئین کامل گویند. اما پروتئین های گیاهی مثل پروتئین حبوبات و غلات فقط ۲ تا ۷ تا از این اسیدهای آمینه ضروری را دارا هستند. به همین دلیل بایستی این غذاها را با هم مصرف کرد تا تمامی اسیدآمینه های ضروری را دریافت کرد. اما برای این کار نیازی نیست غذاهای گیاهی با هم، در یک وعده غذایی خورده شوند بلکه می توان در طی یک روز یا یک هفته این غذاها را مصرف کرد، زیرا اسیدهای آمینه بطور دائم در خون جریان دارند و هر وقت بدن به آنها نیاز داشته باشد، مورد استفاده قرار می گیرند.

1r43r

چگونه جلوی تداخلات دارویی غذایی را بگیریم؟

می‌توان در این مورد از پزشک متخصص یا داروساز سؤال کرد. وقتی داروی جدیدی برایتان تجویز می‌شود، حتماً از پزشک در مورد تداخلات دارویی غذایی مربوط به آن بپرسید. اقدام بعد، مطالعه دقیق دستورالعمل موجود در بسته‌بندی داروست و بهترین کار این است که در هر صورت داروها را فقط با آب ساده بخورید. فراموش نکنید هرگز چند دارو و حتی مکمل‌ها را هم نباید با یکدیگر مصرف کرد. مخلوط کردن مواد داخل کپسول‌ها نیز جز با تجویز پزشک کار صحیحی نیست.

تحلیلی بر تداخل مصرف غذاهای مختلف با یکدیگر

کتاب هایی که در مورد ترکیب غذاها نوشته شده اند، سالهای سال جزء پرفروش ترین کتاب ها، حتی در رده فروش کتاب های تخیلی بوده اند.نویسندگان این کتاب ها ادعا می کنند، مصرف توأم پروتئین و کربوهیدرات یا مصرف کربوهیدرات و چربی با هم برای بدن مشکل بوجود می آورد زیرا آنزیم ها و محیط های اسیدی و قلیایی مختلفی برای هضم آنها لازم است. این افراد در کتاب های خود فهرست موادغذایی را که می توانید با هم مصرف کنید یا مجاز به مصرف توأم آنها نیستید، برای شما بیان می کنند. در صورتی که چنین چیزی وجود ندارد، زیرا اگر این موضوع صحت داشت، نسل بشر سال ها پیش از بین رفته بود.

غذاهای کمی هستند که فقط دارای پروتئین یا کربوهیدرات یا چربی باشند. سیستم گوارشی شما قابلیت استفاده از مخلوط غذاها را دارد و آنزیم های مترشحه از لوزالمعده، هر نوع ترکیب غذاها را هضم می کند. صرفنظر از غذایی که مصرف می کنید، محیط معده شما شدیداً اسیدی است. اسید معده خیلی قوی تر از آبلیمو، گوجه فرنگی و سایر غذاهای اسیدی است. هر غذایی که شما مصرف کنید تحت تأثیر اسید معده قرار خواهد گرفت و هیچ فرقی نمی کند که غذا اسیدی باشد یا قلیایی.

این نویسنده ها می گویند، غذاهایی که هضم نمی شوند، در بدن دچار تخمیر و فساد شده و باعث تجمع سموم در روده انسان می شوند. چنین چیزی اصلاً وجود ندارد، زیرا روده کوچک دارای آنزیم هایی است که باعث شکسته شدن و تجزیه کربوهیدرات، پروتئین و چربی به اجزاء تشکیل دهنده آنها می شود. سپس این اجزاء جذب خون می شوند. همچنین تا وقتی که دچار یبوست نشده اید، روده بزرگ شما مواد زائد غذاهای هضم شده را از بدن دفع می کند. اگردچار یبوست شوید، روده بزرگ به درستی نمی تواند کار خود را انجام دهد و بایستی غذاهای فیبردار مصرف کنید که شامل انواع سبزی ، میوه ، حبوبات و غلات سبوس دار است. همچنین حداقل روزانه ۸ لیوان آب و مایعات بنوشید زیرا مصرف زیاد فیبر بدون مصرف مایعات، باعث تشدید یبوست و دفع مشکل می شود. این افراد ادعا می کنند غذاهایی که هضم نمی شوند، باعث چاقی شما می شوند، در صورتیکه این امر غیرممکن است. زیرا برای ذخیره چربی در بدن، بایستی غذا به اجزاء سازنده اش تجزیه شده، از دیواره روده کوچک عبور کرده و وارد خون شود. بنابراین غذایی که هضم نشده، بدون تجزیه از بدن دفع می شود و شما لاغرتر می شوید نه چاق تر. اگر افراد طبق موارد گفته شده در این کتاب ها عمل کنند انتخاب و دریافت غذایی ایشان محدود شده در نتیجه انرژی کمتری دریافت کرده و لاغر می شوند.

بایستی یادآوری کرد که این برنامه های غذایی نامتعادل و مضحک را نباید با توصیه های مهمی که در بالا به افراد گفته می شود، یکسان در نظز گرفت.