قرص های ریتالین در وهله اول برای درمان یکی از انواع اختلال بیماریهای روانی دوران کودکی به نام “بیش فعالی همراه با نقص توجه” استفاده می شود, در مواقعی نیز توسط پزشکان برای درمان بیماران مبتلا به ” حمله خواب” تجویز می شود ولی در سال های اخیر مصرف خود سرانه این دارو در کشور ما رو به افزایش گذاشته است که عدم آگاهی از آثار و ویژگی های این قرص می تواند نگران کننده باشد. هم اکنون گزارش های متعددی وجود دارد که برخی از افراد برای بیدار ماندن در شبهای امتحان به جای مصرف قهوه و چای از قرص های ریتالین استفاده می کنند. شواهد متعدد حاکی از آن است که این افراد از این قرص ها استفاده می کنند تا بتوانند چندین ساعت متوالی بیدار بمانند و به شکل غیر معمولی تمرکز خود را در مدت طولانی حفظ کنند.


آثار مصرف ریتالین:
از آنجا که ریتالین دارویی است که توسط پزشکان تجویز می شود, مصرف کنندگان تصور می کنند این قرص های بی خطرند و آن ” بد نامی ” مواد مخدر را ندارند. در حالی که عوارض مصرف خودسرانه این قرص ها می تواند در حد مواد دیگر نظیر کوکایین و آمفتامین باشد. شایع ترین عوارض مصرف خود سرانه قرص های ریتالین عبارتند از:
– عصبی شدن و بی خوابی
– حالت تهوع و استفراغ
– احساس سرگیجه و سردرد
-تغییرات ضربان قلب و فشار خون- خارش و جوش های پوست
– دردهای شکمی, کاهش وزن و مشکلات معده
– مصرف دایمی و اعتیاد(وابستگی)
– بروز حالت های روان پریشی (جنون) و علایم وابستگی به ریتالین
– بروز افسردگی پس از قطع مصرف
عوارض مصرف مقادیر زیاد ریتالین:
– از دست دادن اشتها و سوء تغذیه
– لرزش و پرش عضلات
– تب,تشنج و سردرد
– نامنظم شدن ضربان قلب و تنفس که در مواردی می تواند به شکل خطرناکی ادامه پیدا کند
– تکرار حرکات و اعمال بی هدف
– بروز حالت های پارانویید(سوء ظن), توهم و هذیان
– احساس حرکت و جنبش حشرات در زیر پوست
– مرگ(تاکنون در چند مورد سوء مصرف ریتالین منجر به مرگ شده است)

قرص شب امتحان، قرص دانشجویی؛ اینها نام‌های اغواکننده ریتالین است؛ دارویی که درسال‌های اخیر می‌توان رد آن را در تبلیغات برخی سایت‌های اینترنتی و حتی داروخانه‌ها پیدا کرد. عرضه قرص‌های ریتالین در مراکز رسمی فروش دارو سبب شده است پای برخی دلالان به موضوع فروش آن باز شود و به این ترتیب دارویی که نمی‌توان آن را بدون نسخه فروخت با قیمتی به مراتب بالاتر،به دست دانش‌آموزان و دانشجویانی می‌رسد که می‌خواهند شب امتحان بیدار بمانند. قرار نداشتن نام این دارو در فهرست داروهای اعتیادآور به باور نادرست بسیاری از مردم منجر شده است. به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه آرمان ؛ برخی گمان می‌کنند مصرف چنین دارویی مانند استامینوفن بدون خطر است و واکنش چندانی از سوی آنها در مقابل استفاده از این دارو صورت نمی‌گیرد. این بی‌تفاوتی می‌تواند در آینده عوارض جبران‌ناپذیری را در پی داشته باشد. این دارو عوارض مصرف کوکائین را دارد.

مصطفی فروتن، آسیب‌شناس اجتماعی در اینباره به ایلنا گفته است: در بررسی‌های صورت‌گرفته ازهر ۱۰ دانشجو شش نفر آنان سابقه مصرف ریتالین را دارند که این آمار با توجه به اثر وابستگی به مواد مخدر، خطرناک است. این درحالی است که ریتالین صرفا برای بیماران خاص و پس از تکمیل مدارک و با ارائه مجوزهای خاص صورت گرفته ازسوی پزشکان متخصص ارائه می‌شود. عرضه آن دربرخی مراکز مانند آرایشگاه‌های زنانه، جوار برخی خوابگاه‌های دانشجویی و دانشگاهی سبب شده است قرص دانشجویی برای تقویت حافظه در دسترس خریداران آن قرار داشته باشد؛ موضوعی که به نظر می‌رسد استمرار آن در آینده می‌تواند مشکلاتی برای مصرف‌کنندگان در پی داشته باشد. رفع مشکل خواب‌آلودگی در شب امتحان دکتر مجدمی دانشجوی رشته پزشکی می گوید: این قرص باعث تمرکز حواس، تقویت روحیه، اعتماد به نفس و بهبود وضعیت درسی شده و می‌تواند برای فارغ‌التحصیلی به دانشجویان کمک کند. او در جواب این سوال که این قرص دارای طبقه‌بندی است و چگونه می‌توانید به آن دسترسی داشته باشید، می‌گوید: با دانشجویانی که دارای دوستان پزشک هستند در ارتباط هستیم و با پرداخت مبلغی بیشتر به افراد نسخه را دریافت و با ارائه آن و پرکردن مدارک مربوط، به راحتی قرص خریداری می‌کنیم و کمی گران‌تر به دانشجویان متقاضی می‌فروشیم تا هم خرج تحصیل خودمان تامین شود و هم مشکل دانشجویان برطرف شود. با وجود این مباحث و به‌رغم طبقه‌بندی بودن این دارو در داروخانه‌های کشور، به نظر می‌رسد، در برخی از داروخانه‌ها تخلفاتی در ارائه دارو به افراد صورت گرفته و برخی اخبار از دلالی و فروش دارو خارج از شبکه رسمی داروخانه‌ها با قیمتی بالاتر حکایت می‌کند؛ موضوعی که شهاب‌الدین جنیدی، دبیر انجمن داروسازان تهران آن را رد نمی‌کند. عرضه ریتالین خارج از شبکه رسمی داروخانه‌ها دبیر انجمن داروسازان تهران با بیان اینکه اعتقادی به دسترسی راحت به قرص ریتالین در کشور ندارم به آرمان می‌گوید: متاسفانه شواهد نشان می‌دهد به غیر از داروخانه‌های رسمی و مراکز تحت نظارت وزارت بهداشت و معاونت غذا و دارو‌، مراکزغیررسمی نیز وارد این عرصه شده و نسبت به فروش آن اقدام می‌کنند. جنیدی با بیان اینکه این قرص در داروخانه‌های منتخب وزارت بهداشت صرفا بر اساس سهمیه ارائه می‌شود، اظهار می‌کند: این دارو به‌دلیل داشتن مخدر، قرص کنترل‌شده‌ای محسوب می‌شود و نباید در همه مراکز داروخانه‌ای و مناطق برای عرضه در دسترس افراد قرار گیرد و به این دلیل، به نظر می‌رسد می‌توان این قرص را در مراکز بیمارستانی نیز عرضه کرد. او با بیان اینکه مشکل سیستم دارویی در همه کشورها استفاده نا‌بجا از دارو است و نمی‌توان این استفاده را به صفر رساند، خاطرنشان می‌کند: قرص ریتالین کاربرد زیادی در جلوگیری از بیش‌فعالی کودکان دارد ولی متاسفانه به‌دلیل ایجاد توانایی کاذبی که استفاده از آن در میان افراد ایجاد می‌کند، این علاقه در میان جوانان و بانوان ایجاد شده است که با مصرف آن در برخی آرایشگاه‌های زنانه می‌توان لاغر شد یا جوانان می‌خواهند با خوردن آن حافظه خود را تقویت کنند. دبیر انجمن داروسازان تهران تمایل شدید به استفاده از ریتالین و وجود مراکز غیرمجاز عرضه‌کننده چنین داروهایی را دو مشکل اساسی برای مقابله با مصرف این قرص عنوان و تاکید می‌کند: رسانه‌ها باید با افزایش اطلاع‌رسانی و ایجاد آگاهی عمومی در این زمینه تمایل به استفاده از این قرص را در میان جوانان کاهش دهند و از سوی دیگر، دستگاه‌های نظارتی برخورد شدیدی با مراکز غیر مجاز عرضه دارو صورت دهند تا امکان دسترسی همه افراد به چنین داروهایی قطع شود. او در پاسخ این سوال که آیا امکان دارد داروخانه‌ها به‌صورت غیرمجاز نسبت به عرضه دارو خارج از شبکه داروخانه اقدام کنند، با رد این موضوع می‌گوید: چون این دارو تحت نظارت و کنترل شده است و بر اساس فاکتور به داروخانه‌ها ارائه می‌شود، آنان نیز باید در قبال قرص فروخته شده نسخه و مدارک لازم را ارائه کنند بنابر این، امکان فروش ریتالین خارج از شبکه داروخانه امکان‌پذیر نیست. جنیدی بدون رد یا تائید اینکه برخی پزشکان با فروش نسخه، نسبت به تهیه ریتالین برای مصرف‌کنندگان خود اقدام می‌کنند، می‌گوید: درصورتی که چنین موضوعی صحت داشته باشد و دانشجویان پزشکی با استفاده از ریتالین فارغ‌التحصیل شوند یا با فروش نسخه‌های پزشکی نسبت به تهیه این قرص یا داروهای خاص دیگر اقدام کنند آن زمان باید منتظر بروز مشکلات بیشتری برای نظام سلامت کشور بود هرچند، باید اذعان کرد که برخی افراد با زیر پا گذاشتن اخلاق حرفه‌ای خود دست به چنین اقداماتی نیز می‌زنند. طپش قلب، عارضه ریتالین سرپرست کلینیک مشاوره و توانبخشی سینا وابسته به دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی در زمینه مصرف ریتالین به آرمان می‌گوید: داروی ریتالین محرک مغزی است و سبب می‌شود حافظه افراد برای مدت زمانی مشخص توانایی نگهداری بیشتر مطالب را داشته باشد و از این‌رو، برخی افراد به ویژه در ایام امتحانات نسبت به استفاده از این دارو بدون در نظر گرفتن عوارض منفی ناشی از استفاده این دارو اقدام می‌کنند. بهمن بهمنی با تاکید بر اینکه ارائه داروی ریتالین در داروخانه‌ها بدون تجویز روانپزشک و نسخه آن ممنوع است، از قابل استناد نبودن تجویز سایر پزشکان و نسخ صادر شده ازسوی آنان برای فروش این قرص خبر می‌دهد و می‌گوید: داروخانه‌ها مجاز نیستند این دارو را حتی اگر نسخه آن از سوی پزشکان دیگر صادر شده باشد به افراد ارایه کنند که این موضوع ناشی از حساس بودن قرص ریتالین و ضرورت کنترل استفاده از آن است. بهمنی با بیان اینکه ارائه این دارو در برخی داروخانه‌ها امکان‌پذیر است و همه داروخانه‌های شهر آن را در اختیار ندارند، یادآور می‌شود: متاسفانه برخی دانشجویان رشته‌های خاص که دارای فشار روانی بالایی درشب امتحان هستند یا نتوانسته‌اند دروس و جزوات خود را در موعد مقرر مطالعه و برای شب امتحان آماده کنند، تلاش دارند با استفاده از این دارو، مشکل کم‌کاری خود را حل کنند که استفاده از آن دارای تبعات بعضا جبران‌ناپذیری برای مصرف‌کننده خواهد بود. عضو شورای‌عالی برنامه‌ریزی پیشگیری از اعتیاد ستاد مبارزه با مواد مخدر به تبعات منفی استفاده از این دارو درمیان جوانان اشاره می‌کند و می‌گوید: استفاده از این دارو طپش قلب، تعریق زیاد، تنگی نفس، کاهش اعتماد به نفس و خودباوری را درپی خواهد داشت ضمن اینکه توانایی مفهوم‌سازی را در آنان از بین خواهد برد و سبب می‌شود افراد استفاده کننده نتوانند نسبت به پرورش توانایی خود اقدام کنند. بهمنی با تاکید بر اینکه یادگیری موضوعی زمان‌بر است و نمی‌توان با استفاده از محرک‌های غیرطبیعی نسبت به آموزش‌پذیری اقدام کرد، تصریح می‌کند: با استفاده از داروهایی مانند ریتالین نمی‌توان آموزش را فرا گرفت و نسبت به یادگیری موضوعات اقدام کرد. به‌نظر می‌رسد همانگونه که کارشناسان به آن اذعان کرده‌اند، اپیدمی استفاده از قرص حافظه یا همان ریتالین، در میان دانشگاهیان بیش ازهر بخش دیگری در جامعه رواج یافته است و دانشجویان رشته‌های پزشکی بیشتر در معرض استفاده از آن هستند و به این دلیل، باید نگران آن بود دانشجویانی که به ضرب و زور ریتالین خوردن دروس دانشگاهی خود را پاس می‌کنند، در آینده با ورود به سیستم نظام درمانی و سلامت کشور چه اقدامی را در دستور کار خود قرار خواهند داد و آیا نباید آنان را تهدیدی برای نظام سلامت دانست؟