آنپاسان در اصل اصطلاحی فرانسوی است که به صورت En Passant نوشته می‌شود و تلفظ فرانسوی‌اش «آن پسان» است. واژه‌ی En به معنای «در» (معادل in در زبان انگلیسی) و Passant به معنای «گذر» (معادل Passing در زبان انگلیسی) است. بنابراین “En Passant” یا “آنپاسان” به معنای “در گذر” یا «در حال گذر» است.

شطرنج

قانون آنپاسان در بازی شطرنج

این قانون مربوط به پیاده ها است و تنها وقتی اجرا می شود که یک پیاده بخواهد دو خانه به جلو حرکت کند و خانه میانی در تیررس پیاده حریف باشد. حریف می تواند این پیاده را خانه ی میانی که در تیررس پیاده اش است توسط همان پیاده بگیرد.

توضیح کامل تر

زمانی پیاده می‌تواند مهره‌ای از حریف را بگیرد که مهره به صورت قطری در جلوی پیاده باشد. آنپاسان یک قاعده‌ی دیگر برای گرفتن پیاده‌ی حریف است. دقت کنید که این قاعده فقط و فقط مربوط به گرفتن پیاده‌ی حریف است و نه مهره‌ی دیگر! به شکل ۱ دقت کنید. پیاده‌ی سفید پیشروی کرده و وارد نیمه‌ی زمین حریف (سیاه) شده است. اگر در حرکت بعدی، پیاده‌ی سیاه دو خانه به جلو برود، دقیقا کنار پیاده‌ی سفید قرار خواهدگرفت (شکل ۲). بنا بر قاعده‌ی آنپاسان، پیاده‌ی سفید می‌تواند، به صورت قطری پیاده‌ی سیاه را زده، آن را از صفحه خارج کرده و خودش پشت آن قرار بگیرد (شکل ۳).

آنپاسان

منطق قاعده‌ی آنپاسان

اینکه یک پیاده در حرکت اول‌اش می‌تواند دو خانه رو به جلو برود، در واقع یک امتیاز محسوب می‌شود. زمانی که وضعیت استفاده از قاعده‌ی آنپاسان پیش می‌آید (شکل ۲)، به نظر می‌آید که پیاده‌ی سفید با دو گام رو به جلو، به جای یک گام، از این امتیاز استفاده می‌کند تا از تیر-رس پیاده‌ی سیاه رهایی یابد. انگار قاعده‌ی آنپاسان می‌خواهد در این شرایط خاص، “به نحوی” این امتیاز را لغو کند!

نکته‌

مراقب باشید که فقط و فقط در اولین حرکت بعد از ایجاد وضعیتی شبیه به شکل ۲، می‌توان از قاعده‌ی آنپاسان استفاده کرد. اگر در این گام، مهره‌ی حریف به صورت آنپاسان گرفته نشود (شکل ۳)، کار از کار گذشته است و دیگر نمی‌توان این قاعده را به کار برد!