نگاهی علمی به پدیده فلج خواب (sleep paralysis) یا «بختک» در اصطلاح عامه
فلج خواب (sleep paralysis) (=بختک در فرهنگ عامه)
فلج خواب (sleep paralysis) به حالت ناتوانی درانجام حرکات ارادی حین خواب اطلاق می شـود. فلج خواب یـک تـجربـه ی دلــهره آور و هراس انگیزمی بـاشد. فـلـج خـواب اغـلب اوقات هنگام بیدارشـدن از خـواب و یـا در مـوارد نـادر در لحظه ی بهخـواب رفتن رخ میدهد. فلج خواب از چند ثانیه تاچـند دقیـقه بـه طـول می انجامد. ۲۵ تا ۳۰ درصدجـمعیت کشـور حـداقل یکبار در طول زندگی خوداخـتـلال فلج خـواب را تـجـربه کرده اند. فلج خوابمیتواند در هر سنی روی دهد.
علایم فلج خواب
۱- ناتوانی در حرکت دادن تنه، دستها و پاها و صحبت کردن (فرد از فرط ترس میخواهد فریاد بکشد و برای بیدار شدن تقلا میکند، اما گویی تلاش وی بی نتیجه است).
۲- فلج تمام و یا بخشی از عضلات اسکلتی ی بدن.
۳- احساس خفگی و نزدیک بودن زمان مرگ (گویی موجودی روی قفسه سینه ی شما قرار گرفته است).
۴- وحشتزدگی و اضطراب.
۵- توهمات خواب (hypnagogic hallucinations): به توهمات شنیداری، دیداری و لمسی ی رویا مانند اطلاق میشود. احساس حضور یک انسان دیگر در اتاق، احساس فشردگی در قفسه سینه، دیدن سایه ی افراد، دیدن منبع نورانی، شنیدن صدای افراد، شنیدن صدای قدمهایی که نزدیک میشوند، دیدن شبح، تجربه خروج از بدن، احساس شناور شدن در هوا، شنیدن صدای بازو بسته شدن درها.
تصورات غلط نسبت به فلج خواب و یا بختک
بَختَک در افسانهها و باور عامیانه ایرانی نام موجودی تخیلی است که شبها قصد خفه کردن افراد در خواب را دارد. برخی منابع نیز بختک را باکابوس هممعنی دانسته اند.
البته بختک با کابوس هم معنا نیست، بختک موجودی نامریی است که شب هنگام بر بدن انسان مسلط میشود و تمام بدن را در اختیار گرفته و قفل میکند، درین حالت انسان فقط نظاره گر ناتوانی خود است. ترسی بدون دلیل وجود انسان را در بر میگیرد و انسان توان کوچکترین واکنشی نسبت به این ترس ندارد .
در برخی باورهای قدیمی معتقدند که بختک روی سینه افراد مینشیند و تمام وجود انها را فلج میکند. شاید ترس انسان گرفتار این موجود نیز بدلیل این است که حضور انرا بر روی خود احساس میکند ولی نمیتواند انرا ببیند. برخی دیگر بر این باورند که بختک در درون انسان نفوذ میکند و بدن را در اختیار میگیرد. اصطلاح ” بختک روی زندگیش افتاده ” نیز ازین جا وارد ادبیات فارسی شده است.
علت ایجاد فلج خواب
عوامل ژنتیکی، اضطراب و استرس، اختلال هراس و اختلال در نظم خواب را در پیدایش فلج خواب دخیل میدانند.
مکانیسم ایجاد فلج خواب
در طی خواب در مرحله ی حرکات سریع چشم(REM)، یعنی مرحله ای که رویا بینی در آن روی میدهد، مغز انتقال سیگنالهای عصبی بسوی عضلات اسکلتی (به استثنای عضله دیافراگم و عضلات چشم) را مسدود و متوقف میسازد، تا شما رویاهای خود را برون ریزی نکنید (یعنی مثلا وقتی خواب میبیند در حال دویدن هستید، از رختخواب بلند نشوید و شروع به دویدن نکنید). هنگامی که شما قصد دارید از خواب بیدار شوید، مغز مجدداً کنترل عضلات را به دست میگیرد. اما گاهی اوقات قبل از اینکه مغز کنترل عضلات اسکلتی را بدست گیرد و عضلات از حالت فلج بودن خارج گردند، شما هشیاری خود را باز می یابید. که نتیجه ی آن احساس هراس آور فلج بودن بدنتان خواهد بود. نقطه ی مقابل این عارضه زمانی است که برخی افراد هنگام رویا دیدن دستها و پاهای خود را تکان میدهند و یا در موارد شدید تر دچار خوابگردی میشوند.
چه چیزهایی احتمال تکرار فلج خواب را افزایش میدهند؟
۱-کسانی که بطور طاق باز و رو به پشت میخوابند بیشتر به فلج خواب دچار میشوند.
۲-برنامه ی خواب نامنظم و محرومیت از خواب.
۳-افزایش استرس و اضطراب.
۴-تغییرات ناگهانی در سبک و یا محیط زندگی.
۵-مصرف قرصهای خواب آور و آنتی هیستامینها.
چگونه هنگام تجربه فلج بدن خود را از این وضعیت هراس آور خلاصی بخشیم؟
۱-سعی کنید انگشتان دست و یا پای خود را تکان دهید.۲-چشمان خود را به شدت تکان دهید، به دنبای آن پلکها و سر خود را.
۳-سعی کنید وضعیت خروج از بدن را در خودتان القا کنید.
درمان فلج خواب
فلج خواب یک اختلال خواب بی خطر است. تنها با رعایت اصول بهداشت خواب، خودداری از طاق باز خوابیدن و کاهش استرسها و هراسها میتوان تکرار آن را به حداقل رساند. افرادی که هفته ای یکبار به فلج خواب دچار میشوند لازم است تحت درمان دارویی (مصرف ضد افسردگی ها) قرار گیرند.
اگر مایلید بیشتر در مورد مراحل خواب انسان بدانید، پس بخوانید:
الگوی خواب با مجموعه از فرکانس های مغزی قابل نمایش است این فرکانس ها همانطور که می دانیم بر حسب سیکل بر ثانیه یا همان هرتز است.
امواج مغزی در حالت خواب یا بیداری دارای فرکانس های متتعدی است.امواج مغزی در حالت بیداری بین ۱۲ تا ۲۲ هرتز می باشد.
یک خواب طبیعی دارای مراحلی به شکل زیر است که این مراحل هر وقت ما می خوابیم تکرار می شود.
۱- مرحله خواب وبیداری که در آن امواج آلفا به چشم می خورد و این دوره دارای امواج مغزی با فرکانس ۸ تا ۱۳ می باشد. از این مرحله می توان به عنوان ریلکسیشن و … استفاده کرد.
۲- مرحله خواب نیمه عمیق: در این مرحله از خواب کم کم احساس خواب بودن را دارا هستیم و این خواب نیمه عمیق دارای فرکانسی بین ۴ تا ۸ سیکل بر ثانیه است.(تتا)
۳-مرحله خواب عمیق که در آن فرکانس بین ۱ تا ۴ سیکل یا پایینتر است.(دلتا)
۴- مرحله rem ( یا حرکت سریع چشمی ) که بعد از خواب عمیق است و از دلتا بر آلفا دایم در حال چرخش است .
جالب بود ممنون آقا احسان
خیلی جالب و مفید بود ….استفاده کردم
مثل همیشه عالی بود.
تشکر
یک کتاب برایتان پیشنهاد میکنم ؛ به اسمش نگاه نکنید ، کتاب جذابی است درمورد خواب. کتاب زنده باد خواب اثر دکتر ژانت بتون که خیلی جذاب است.
حتما بخوانید خیلی کیف میکنید
من یه بار دچارشدم واقعا”احساس بدیه ممنون جالب بود
من تقریبا یه شب در میون میشم و اصلا حرکات شدید چشم فایده ای نداره باید صبر کنه ادم تا خودش به طور غیر ارادی بیدار شه دکتر هم فقط قرص ضد افسردگی میده که شدتشو بیشتر هم می کنه چون خواب آوره در کل کسی اگر میدونه راه درمانش چیه به من بگه من خیلی عذاب می کشم
من هرشب چندین بار دچار این حالت می شدم را حلش خیلی آسونه ساعتی از شب رو قرار بذار نزدیک اذان صبح پاشو نماز شب بخون هرشب این کار بکن این کار باعث می شه بهداشت روانی خواب درست بشه واز خدا کمک بخواه ان شاء الله خوب می شی من این کاررو کردم نتیجه داده .
سلام.. منم یه مدتی اینجوری بودم بعد بهش عادت کردم.همش منتظر بودم ببینم این بختک چه شکلیه. راه درمانش اینه که قبل خواب به چیزهای خوب فکر کنی.
ای کاش به سراغ من می آمد ونمیذاشت دیگه بلند شم و میمردم خسته هستم از دنیا
باهات موافقم
خیلی جالب بود. ینی واقعا بختک نیست! عجب! ممنون.
با نام ویاد خدا
منم قبلا زیاد دچار این حالت میشدم اما بارعایت یه سری موارد خیلی خیلی کم شده به طوری که شاید اگه قبلا هفته ای یک بار دچارش می شدم الان تو سه چها ر ماه شاید یکی دوبار شدم اونم به خاطر رعایت نکردن موارد زیره:
۱-اصلی ترین دلیل که به تجربه بهش رسیدم این بود که روزایی که غذا های خیلی سرد می خورم به احتمال بالای ۸۰ درصد دچارش می شم غذاهایی مثل ماهی ، بادمجان و … اما وقتی اینا را میخورم بعدش یکی دو تا لیوان آب نبات می خورم بعیده دچارش بشم پس سعی کنید از نظر غذایی رعایت کنید
۲-شب هایی که خستم ولی به زور خودما بیدار نگه میدارم یا خیلی دیر می خوابم احتمالا دچارش بشم پس سعی کنین خواب زود هنگام و منظمی داشته باشید .مثلا دیر از ۱۱ ۱۲ دیگه نخوابید
۳-به هیچ وجه در طول روز به اینکه ممکنه دوباره امشب دچار بختک بشم فکر نکنین با تلقین و فکر احتمالا دچارش میشین
۴-سعی کنین از نظر فکری وروحی ناراحت نباشین تنش های فکری زیاد در طول روز (فشار های عصبی) خودشو در طول شب وقتی خوابین این طوری نشون میده
من خودم از وقتی به تجربه موارد بالا را رعایت کردم خیلی خیلی کم پیش اومده دچار بختک بشم ووقتی هم دچارش میشم فکر که میکنم میبینم به خاطر رعایت نکردن موارد بالاست به خصوص شماره ۱
من یه بار تجربه کردم خیلی ترسناک بود خواب بودم یه دفعه چشمام باز شد محیط خونرو کاملا عادی میدیدم بیدار شد بودم فقط نمیتونستم بدنمو تکون بدم وای قسمت ترسناکش اینجا بود که یه دفعه یه روبات اومد بالای سرم بازوش باز شدو یه شک شدید به شکمم وارد کرد منم یه دفعه بیدار شدم تجربه عجیبی بود هیچوقت یادم نمیره
سلام . من لیدا هستم و ۲۸سال سن دارم. من بامشکل
شدید فلج خواب که حمله هام بسیار زیاد شده و الان ۳ساله که هر شب تا ۳نوبت حمله دارم و اکثر شبا هم درگیرم .چیکار کنم خىلی رنج میبرم و قلبم هم بیشتر درد میکنه .یاریم کنید
نگاهی به کتاب موجودات غیرارگانیک بیاندازید.
سلام
من خیلی وقته که یک سری مشکلات برام پیش امده از همون خاطر خیلی افسرده هستم خواهش میکنم کمکم کنید هر دو سه هفته تو خواب یه حالتی بهم دست میده که به خدا دیوونه کنندس قلبم ضربانش خیلی بالا میره به خدا از ترس وحشت میکنم و حس میکنم فضا سنگین میشه . دعا میکنم که فقط به خاطر افسردگیم باشه نه چیز دیگه . اخه میدونید قبل از این که این حالت بهم دست بده ترس تمام وجودم رو فرا میگیره و یه صدای مثل دور تند رادیو ضبط میشنوم که هی تندتر میشه . بعدش حس میکنم که روح از بدنم جدا میشه به خدا خیلی وحشت ناکه . بازم میگم دعا میکنم به خاطر افسردگیم باشه اخه میدونید خیلی شبها از ترس این که این حالت برام پیش بیاد عادت کرده بودم پتو رو زیر سر و بالشتم از ترس میکشیدم و تا صبح بیرون رو نگاه نمیکردم تا این که چند وقت پیش وقتی که این حالت بهم دست داد(وای خدای من)دیدم پتوم قبلش از روم نا خدا گاه کشیده شد و حالت ترس بهم دو باره دست داد. البته هر وقت با کسی میخابم چیزیم صلا نمیشه . یا این که یه بار که این حالت بهم دست داد سوره ی ناس رو که خواندم به طور معجزه اسایی فوری خوب شدم. خواهش میکنم کمکم کنید………
با سلام من چند شبه به همراه خواهرم دوتایی دچار این مشکل میشیم. من همیشه طاقباز میخوابم و لی تا چند وقت پیش هرگز چنین چیزی رو تجربه نکرده بودم. وقتی با خواهرم بررسی کردیم متوجه شدیم که هروقت شکلات خارجی خوردیم دچار این حالت شدیم. تصمیم گرفتیم دیگه نخوریم. این شکلاتا لابد چیزایی داره که مستقیم رو اعصاب اثر میکنه . ولی لا مصبا خوشمزه ن نمیشه ازشون گذشت.
جالب بود ممنونم من با چهل سال عمر یک بار تجربه کردم در اواءل نوجوانی
سلام من تقریبا هر وقت روز بخوابم این اتفاق واسم میافته وتقریبا هر دو هفته یبار باید منتظر این اتفاق بد باشم مثل همین دیشب
نفس کشیدنم راحته موقع این اتفاق
کاملا کنترل فکری دارم و میدونم چه اتفاقی داره برام میافته
تمام بدنم قفل میشه حتی چشمم هم نمیتونم باز کنم
و پیشنهاد به اونایی که این اتفاق براشون پیش میاد اینه که باهاش کنار بیان و در حین این اتفاق به مردن فکر نکنند