روغن کنجد: خواص درمانی، خوراکی و بهداشتی

کنجد یکی از گیاهان هزار خاصیت طبیعت است که بسیاری از مواد معدنی ، اسید های چرب غیر اشباع و مقداری آهن را در خود جای داده  که درمیان انواع گیهان دارویی و دانه های روغنی دارای جایگاه ویژه ای است، روغنی از این دانه های طلایی پر خاصیت تهیه می شود که بسیاری از کارشناسان تغذیه در سراسر جهان توصیه به استفاده روزانه از آن می کنند. روغن کنجد در بین روغن‌های خوراکی به ملکه‌ی روغن‌ها مشهور است. دانه کنجد بیشترین میزان روغن را در بین دانه‌های روغنی دیگر داراست اما با وجود این تولید آن بسیار کمتر از دانه‌های دیگر نظیر سویا، آفتابگردان و گلرنگ است. مصرف این روغن برای تمام گروه های سنی مخصوصاً افراد سالمندی که از ناراحتی هایی مانند : کلسترول بالا،فشار خون رنج می برند توصیه می شود. اگر در سنین نوجوانی و جوانی عادت به استفاده از این روغن داشته باشید سالهای میانسالی و بعد از آن را به سادگی و با سلامت بیشتری طی خواهید کرد.بیش از ۷۵۰۰ سال است که کنجد در هند مورد استفاده است و مردم چین نیز از ۵۰۰۰ سال گذشته از خواص این دانه بهره می برند. این گیاه مقاومت بالایی نسبت به خشکی دارد و به همین دلیل برای تهیه روغن قابل بهره برداری است. کشت دانه های کنجد پس از این کشورها در آمریکا و به تدریج در همه مناطق دنیا رایج شد.

خواص شیمیایی

 ترکیب اسیدهای چرب روغن کنجد

روغن کنجد به گروه اسیدهای اولئیک – لینولئیک متعلق است. این روغن کمتر از ۱۵ درصد اسید چرب اشباع دارد که بیشترین آن پالمیتیک و استئاریک و بیش از ۸۵ درصد مجموع اسیدهای چرب آن غیراشباع است. اسید اولئیک و اسید لینولئیک بیش از ۸۰ درصد کل اسیدهای چرب روغن کنجد را تشکیل می‌دهند.

برخلاف روغن‌های گیاهی دیگر در این گروه، درصد اسید اولئیک روغن کنجد حدود ۴۵ درصد و اسید لینولئیک آن حدود ۴۰ درصد از مجموع کل اسیدهای چرب آن می‌باشد.

استرول ها(sterols)

روغن کنجد در مقایسه با سایر روغن‌های گیاهی، مواد غیرقابل صابونی(حدود ۲ درصد) بیشتری دارد. مواد غیرقابل صابونی شامل استرول ها، تری ترپن‌ها و تری ترپن الکل‌ها، توکوفرول ها و لیگنان‌های کنجد می‌باشد. روغن کنجد یکی از منابع غنی استرول های گیاهی(فیتواسترول) می‌باشد. فیتواسترول ها یا استرول های گیاهی رقیب کلسترول در جذب هستند. بنابراین مصرف فیتواسترول موجب کاهش کلسترول خون و در نتیجه جلوگیری از حملات قلبی و عروقی می‌شود.

فیتواسترول ها و به طور خاص بتا سیتوسترول، از رشد سلول‌های سرطان کولون، سرطان پروستات و سرطان سینه نیز جلوگیری می‌کنند.

توکوفرول ها(Tocopherols)

شهرت روغن کنجد به خاطر مقاومت در برابر اکسید شدن آن است. یکی از دلایل این مقاومت بیش از حد به خاطر وجود توکوفرول در این روغن است و میزان آن در روغن کنجد ۱۲۰۰ میلی گرم بر کیلوگرم است. گاما توکوفرول بیشترین میزان موجود در روغن کنجد را شامل می‌شود و پس از آن دلتا و آلفا هستند که حدود ۵ درصد توکوفرول موجود در روغن را شامل می‌شوند. در بین اقسام مختلف ایزومرهای توکوفرول، گاما توکوفرول قوی‌ترین آنتی اکسیدان موجود در روغن‌ها می‌باشد.

خواص درمانی و روش مصرف روغن کنجد

کاهش چربی و فشار خون : روغن کنجد منبع ویتامین E است به همین دلیل مصرف آن کلسترول خون را کاهش می دهد. اسیدهای چرب غیراشباعی که در این روغن وجود دارد، آن را به یک عامل کنترل کننده چربی خون تبدیل کرده و کسانی که چربی خون و فشار خون بالا دارند، بهتر است که این روغن برای تهیه غذاهای روزانه شان استفاده کنند.

درمان یبوست : یبوست مادر بسیار از بیماری هاست اما می توان با رروش های مختلفی آن را درمان کرد، اصلاح برنامه غذایی یکی از ساده ترین روش های ممکن برای درمان یبوست و خشکی مزاج است. اضافه کردن فقط یک تا ۲ قاشق روغن کنجد به سالاد و بشقاب غذای روزانه نه تنها باعث درمان یبوست می شود حتی در تناسب اندام نیز نقش مهمی دارد.

ضد تصلب شرایین و ضد سرطان : روغن کنجد از روغن های غیراشباع است. ارزش غذایی این روغن بسیاری بالاست زیرا بیشترین اسیدهای چرب آن «لینولییک اسید» (امگا ۶) و «لینولنیک اسید» (امگا ۳) هستند که هر دوی آنها از اسیدهای چرب ضروری اند و دریافت روزانه شان به علت اینکه بدن قادر به تولید آنها نیست و باید از طریق رژیم غذایی به بدن برسند، توصیه می شود. از بارز ترین خواص درمانی روغن کنجد در پیشگیری و درمان سرطان‌های سینه، پروستات و سرطان‌های دستگاه گوارش ، سکته های قلبی و بسته شدن عروق(تصلب شرایین) است که با وجود این خواص درمانی بی نظیر این روغن به ملکه روغن ها بدل شده است.

پیشگیری و درمان خشکی مفاصل و پوکی استخوان :بد نیست بدانید که روغن کنجد سرشار از کلسیم است و آهن فراوانی دارد به طوری که با خوردن ۱۰۰ گرم از آن، بدن ۶۷۰ میلی گرم کلسیم و ۱۰ میلی گرم آهن دریافت می کند. به همین دلیل مصرف این روغن به کسانی که گوشت و لبنیات کمی استفاده می کنند، توصیه می شود. می توان نتیجه گرفت که این روغن در مقایسه با سایر روغن ها املاح بیشتری دارد.مصرف این روغن برای ماساژ یکی از بهترین هاست و همچنین با توجه به مقدار کلسیم بیشتر در مقایسه با لبنیات در سنین پایین باعث پیشگیری از خشکی مفاصل و پوکی استخوان در سنین مینسالی و سنین بالا می شود. 

جوان کننده پوست :روغن کنجد غنی از آنتی اکسیدان و ویتامین E است و از علائم متداول پیری پوست جلوگیری می کند. چربی موجود در این روغن یک آنتی اکسیدان قوی است که مانع ایجاد چین و چروک و خطوط ریز پوست می گردد می توان برای ماساژ از این روغن به صورت موضعی نیز استفاده کرد. آن را به پوست زده و به مدت چهار تا پنج دقیقه ماساژ دهید تا پوست را جوان تر جلوه دهید .

به سلامت مو کمک می کند :روغن کنجد نیز مانند روغن بادام یک تقویت کننده و حالت دهنده بی نظیر برای مو است  و  از خارش پوست سر جلوگیری کرده و شوره سر را کاهش می دهد. روغن کنجد را با روغن نارگیل مخلوط کرده و به موی سر بزنید.

درمان رماتیسم ، انعطاف پذیری مفاصل را افزایش می دهد: مصرف روغن کنجد از بیماری هایی از جمله رماتیسم ، التهاب مفاصل جلوگیری می کند. همچنین منبع غنی اسیدهای چرب غیر اشباع شده است که از پوکی استخوان در زنان جلوگیری می کند. همچنین باعث انعطاف پذیری بیشتر مفاصل و مانع از درد مفاصل می شود.

درمان آفتاب سوختگی :برای این منظور ابتدا توصیه می شود مقداری روغن را به گوشه ی کوچکی از پوست ماساژ داد و در صورت عدم وجود حساسیت به روغن می توان پوست صورت را روزانه یک تا دو بار پس از استفاده از صابون گلیسرینه ماساژ داد.

مرطوب کننده طبیعی : از روغن کنجد می توانید به عنوان نرم کننده و مرطوب کننده پوست کل بدن خود استفاده نمایید. این روغن، علاوه بر ویتامین E حاوی اسید لینوئیک، اسید استئاریک و اسیدهای چرب نیز می باشد، به منظور رسیدن به نتایج مطلوب، می توانید به طور روزانه از آن برای ماساژ کل بدن استفاده کنید. روغن کنجد دارای عطر قوی می باشد اما می توان برای بهبود عطر آن با مقداری گلاب ترکیب و سپس استفاده نمود حتی می توان در حمام در صورت استفاده از وان برای جلوگیری از مشکلات خشکی پوست چند قطره روغن کنجد را به آب وان اضافه نمایید.

در یک جمع بندی می توان خواص زیر را برای آن بر شمرد:

• * روغن کنجد تحریک پذیری غشاء مخاطی را کم می‌کند. این روغن برای درمان سرفه، یبوست، آرتریت و پوست خشک توصیه می‌شود.
• * مصرف مرتب آن اضطراب را کاهش می‌دهد، گردش خون را تقویت می‌کند، مانع اختلالات عصبی می‌شود و سیستم دفاعی بدن را تقویت می‌کند.
• * مصرف روغن کنجد، نشاط آور است، هوشیاری ایجاد می‌کند، دردهای مزمن و گرفتگی عضلات را کاهش می‌دهد.
• * ویتامین E موجود در آن به رشد مو سرعت می‌بخشد.
• * برای افرادی که از کم خونی و سرگیجه رنج می‌برند مفید است.
• * مصرف موضعی این روغن، پوست را نرم و لطیف می‌کند.
• * خاصیت ضدقارچی و ضدباکتریایی دارد.
• * غرغره کردن آن، باکتری‌ها، از جمله باکتری‌های سرماخوردگی از بین می‌برد.
• * محافظ طبیعی در برابر اشعه‌ی فرابنفش به حساب می‌آید.
• * مانع شوره‌ی سر می‌شود.
• * از پوست در برابر کلر موجود در آب استخر محافظت می‌کند.
• * ماساژ با روغن کنجد انعطاف پذیری مفاصل را زیاد می‌کند.
• * بریدگی‌ها و جراحت‌های سطحی را درمان می‌کند.
• * پوست صورت به خصوص اطراف بینی را سفت می‌کند و مانع بزرگ شدن منفذهای پوستی صورت می‌شود.
• * از بروز آکنه جلوگیری می‌کند.
• * کاهش دهنده سطح کلسترول بد خون(LDL) و افزایش جذب کلسترول خوب(HDL)
• * کاهش فشارخون در افراد مبتلا به فشار خون بالا
• * جلوگیری از سرطان‌های سینه، پروستات و سرطان‌های دستگاه گوارش
• * جلوگیری از تصلب شرایین و بسته شدن عروق
• * جلوگیری از بروز سکته قلبی
• * جلوگیری از بروز آب مروارید
• * شفافیت و لطافت پوست به دلیل غنی بودن از ویتامین E
• * مناسب برای سرخ کردن به دلیل مقاومت بالای حرارتی
• * کاهش ابتلا به بیماری پارکینسون
• * جلوگیری از بیماری‌های مفصلی و آرتروز
• * خواص آنتی اکسیدانی فوق‌العاده به دلیل وجود دو ماده شیمیایی sesamol و sesamin. آنتی اکسیدان‌ها با رادیکال‌های آزادی که به سلول‌ها آسیب می‌رسانند و به روند پیری سرعت می‌بخشند مقابله می‌کند.
• * ویتامین E موجود در آن از بیماری آلزایمر جلوگیری می‌کند.

کاربردها:
آشپزی

روغن کنجد خام را می توان در سالاد یا غذا استفاده کرد. البته می توان دانه های کنجد را به شکل کامل یا پودر در انواع نان ها و شیرینی ها مصرف نمود. روغن حرارت دیده کنجد طعم خاصی دارد و توصیه می شود چند قطره از آن در انتهای مراحل پخت غذا افزوده شود.
آرایشی
یکی از ویژگی های روغن کنجد این است که به سرعت جذب پوست می شود و به همین دلیل برای ماساژ کاربرد دارد. از جمله دیگر خواص روغن کنجد در مورد پوست و زیبایی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
حفظ نرمی و حالت کشسانی پوست به خصوص در موارد پسوریاز ( نوعی بیماری پوستی ارثی) و پوست خشک
محافظت طبیعی از اپیدرم پوست در برابر پرتوهای فرابنفش خورشید و کلر موجود در آب استخر
تسریع بهبود جای زخم ها و کاهش ترک های پوست
محافظت از پوست در برابر میکروب های بیماری زا به خصوص آکنه
تقویت پوست سر کودکان، برطرف شده شپش های سر و کنترل تشکیل شوره های خشک
پیشگیری از سوختگی و قرمزی پاهای نوزادان
همچنین شستشوی دهان با روغن کنجد به کاهش ۸۵% باکتری های عامل بیماری های التهاب لثه کمک می کند. ماساژ مفاصل برای تحریک انرژی این قسمت ها مفید است.