رقص در دوران معاصر
رقص در دوران معاصر
شادمانی گروهی و فردی در اصل در دوره و دربار قاجاریه گسترش و اهمیت فراوانی پیدا کرد.
هرچند این فن غالبا به منظور خوش گذرانی و گرم کردن مجالس لهو و لعب خصوصا در دربار پادشاهان این دوره استفاده می شد، لیکن در برخی موارد جنبه های مثبت هنری نیز شامل می شد، تا حدی که افراد حرفه ای و حرکت آنها اغلب موجب نقاشی های تصویرگران معروف بود و بسیاری از این آثار اکنون در موزه های هنرهای زیبای برلن و موزه کارپنترای فرانسه و نیز هنرکده پاریس موجود است. این تصاویر را در حالات مختلف ترسیم نموده اند، مانند آن که دست ها را بالای سر نگه داشته و تعادل را بر روی نوک انگشتان پا حفظ می کردند.
در میهمانی ها مردان و پسران بی ریش که لباس زنانه بر تن می کردند، با حرکات قبیح مردم را خوشحال می کردند. خواننده ها، نوازنده ها غالبا از زمره ی مردمی بودند که احکام دینی را جدی نگرفته و منع شراب و سایر منکرات را به هیچ می شمردند و به همین جهت مردم آنها را در زمره افرادی هرزه محسوب می کردند. در عروسی های دوره ی قاجاریه افرادی شروع به حرکات موزون کرده و آواز خوانان اشعاری را می خواندند که مضامین آنها اغلب ناشایسته و دور از ادب بود.
«مولتیکف» در سفرنامه خود شرحی درباره ی دوره ی محمد شاه نوشته است. او می نویسد: «در مجلس حرکات عجیبی انجام می شد به همراه موسیقی ناموزونی. این افراد دو پسر دوازده سیزده ساله ای بودند که لباس زیر به تن کرده و پاچین های بلند و گیسوان دراز داشتند. در دست آنها قاشقک های مسین بود. حرکات آرام و سنگین آنها گاه گاه به طور غیر قابل تحملی سریع و خشن می شد.»
در دربار ناصرالدین شاه نیز موسیقی رواج داشته است. ناصرالدین شاه در نامه ای به معیر الممالک از فردی نام می برد که با لباس مخصوص عالی باید احضار شود. «اوژن فلاندن» در کتاب خود از این دوره یاد کرده و می نویسد: آهنگ های موسیقی و حرکات موزون ادامه داشت. ابتدا یک زن و پس از اندک مدتی زنی دیگر به او ملحق می شد. در انگشتان آنها زنگ های کوچک و قاشقک ها به صدا در می آمد که با آلات موسیقی همنوا بود.
معیرالممالک می نویسد: «در اواخر دوره ی ناصرالدین شاه دو دسته مطرب بودند که یکی را دسته کورها و دیگری را دسته ی مؤمن می نامیدند. در دسته ی کورها مرکب بود از چهار مرد و دو زن و رئیس آنها کریم نام داشت و تار و کمانچه می زد. سه مرد دیگر یکی ضرب می گرفت و دو تن دف می زدند. دخترش کمانچه می کشید و زن دیگر هم میخواند. در دسته ی مومن، خود مومن دایره می زد و در علم موسیقی و در درست خواندن تبحر داشت. یکی از دخترانش ارگ دستی می نواخت و دیگری می چرخید و شادمانی می کرد و مادرشان هم ضرب می گرفت.
در دوره مضفرالدین شاه نیز دسته هایی از زنان شهرت بسیار داشتند. این زنان با انواع لباس هایی که بسیار زیبا دوخته شده بود و به طرزی مخصوص یراق دوزی شده بودند، حرکات متنوع انجام می دادند.»
این گروه ها به دربار دعوت می شدند و به همین مناسبت تجمل مخصوصی داشتند.
با توجه به مطالب فوق و آثار موجود از دوره ی قاجار چنین بر می آید که به واسطه تمایل شاهان قاجار و گسترش مناسبات فرهنگی، تجاری و سیاسی بین کشورهای مختلف و خصوصا اروپایی با ایران آن عصر، شادمانی در اشکال گوناگون در جامعه ی آن روز و خصوصا دربار شاهان وجود داشته است و البته نوع بهره برداری از آن با توجه به گرایش دربار قاجاریه کمتر واجد جنبه های هنری و اخلاقی بوده است.
در اواخر دوران قاجار و انقلاب مشروطیت و بیداری تفکرات اسلام خواهی مردم، ممکن است برای چند سالی این پدیده گرمی خود را از دست داده باشد ولی در دوران پهلوی مجددا بر رونق این محافل افزوده شده و با برنامه هایی که رضاشاه برای فرهنگ این مرز و بوم در سر می پروراند و نهایتا طرح کشف حجاب خود را به اجرا گذاشت، عملا زمینه را برای رواج بیش از پیش این پدیده به شکل رسمی عمومی آن فراهم ساخت.
ارائه این پدیده در دوران پهلوی دوم نیز با سرعت و شدت بیشتری به اوج رسید.
با پیروزی انقلاب اسلامی ایران و توجه عمومی به ارزش های والای مکتب اسلام این پدیده ی مبتذل از جامعه رخت بربست و استفاده از این هنر به محافل غیر رسمی و مخفی و یا طبقات خاصی از اجتماع محدود گردید و بدین ترتیب رسمیت خویش را از دست داد.
