آزادگی ایرانیان در بنای تخت جمشید

در اواخر سال ۱۳۱۲ (هـ.ق) در گوشه شرقی صفه، روی حصار شمالی تخت جمشید به اتاق‌هایی برخوردند که ۳۰ هزار لوح گل نبشته ،در آنها بایگانی شده بود و حاوی اطلاعات مهمی در مورد ساخت تخت جمشید بود.
این لوح‌ها در دوران هخامنشی به صورت خام نگهداری می‌شد ، اما زمانی که تخت جمشید در آتش کینه اسکندر می‌سوخت ، تعدادی از لوح‌ها نابود شدند و تصادفا بخشی از آنها در لهیب آتش پخته شد و برای ما محفوظ ماند! برای خواندن آن لوح‌ها ، دولت وقت ایران موافقت کرد که الواح در ۵۰ صندوق بسته‌بندی شده و به طور امانت به دانشگاه شیکاگو منتقل شود و در سال ۱۹۴۵میلادی تحت نظر پرفسور ژرژ کامرون ترجمه آنها آغاز گردید …

تا پیش از پیدایش و ترجمه این گل‌نبشته ها ، عقیده بسیاری از باستان شناسان و تاریخ نویسان بر آن بود که کاخ‌های عظیم شاهنشاهی هخامنشی هم مانند اهرام و پرستشگاه‌ها و کاخ‌های مصر و آشور و بابل و سایر کشورهای شرقی ، با بیگاری و به کمک رنج و اسارت مردمان کشورهای زیردست ساخته شده است یا به مانند دیوار بزرگ چین ، که در قرن سوم پیش از میلاد توسط چین شی هوانگ امپراتور مقتدر چین بنا گردید و جسد هزاران اسیر در درون آن دیوار دفن گردید، یا در ساخت کولیزیم (نمایشگاه عظیم روم باستان ) ۱۰ تا ۵۰ هزار اسیر در طول ۱۰ سال برای ساخت آن بیگاری دادند و رنج کشیدند و هنگام گشایش عده بسیاری از آنها را خوراک درندگان ساختند و یا حتی پتر ، تزار بزرگ روسیه برای احداث پتروگراد در کنار خلیج فنلاند در اوائل قرن ۱۸ میلادی روزانه از چهل هزار کارگر، در آن سرمای توان فرسا بیگاری می‌کشیدند.

اما پیدایش و ترجمه گل نبشته‌های اداری تخت جمشید نشان داد که:

• در ، دربار هخامنشی بیگاری و اسارت و کار بدون دستمزد ، موضوع و مفهومی نداشته و کلیه کارگران و استادان اعم از درودگران ، سنگ تراشان ، پیکرسازان ، منبت کاران ، آهنگران ، و پیشه‌وران و سایر کارکنان و خدمتکاران دیوانی به فراخور مهارت و استادی ، دستمزد روزانه دریافت می‌کردند و حتی ملیت و قومیت کارگران اغلب در این لوحه‌ها نوشته شده ، مانند سنگ تراش یا درودگران مصری و کارگران سوریه‌ای و از روی این الواح تا حدی معلوم گردید که استادکاران و هنرمندان کاخ باشکوه تخت جمشید از کدام کشور جز شاهنشاهی بوده ، و تصور می‌رود استادکاران یا کارگرانی که ملیت آنها ذکر نشده ، پارسی یا مادی بوده که نیاز به معرفی نداشته‌اند.

• بر اساس لوح‌های گل‌نبشته تخت جمشید زنان هم دوش مردان در ساختن کاخ‌های شاهان هخامنشی دست داشته‌اند و دستمزد برابر دریافت می‌نمودند و پیشه بیشتر زنان در دوره هخامنشیان صیقل دادن سنگ‌نگاره‌ها و همچنین دوخت و دوز بوده است و باید خاطر نشان ساخت که زنان در دوران بارداری و با به دنیا آوردن کودکی ، برای مدتی از کار معاف ، اما همچنان برای گذراندن زندگی و تامین معاش به آنان دستمزد پرداخت و مواد اولیه ضروری زندگی دریافت می‌کردند و داریوش شاه همچنین برای نوزادان پسر یا دختری که آنها به دنیا می‌آوردند پاداشی در نظر می‌گرفت .
• بر طبق این لوح‌ها اداره ساختمان‌ کاخ‌های شاهنشاهی بسیار منظم و دقیق و از روی اصول و دادگری و رفاه حال کارگران مدنظر گرفته می‌شد، و چنان که کارگری مورد پسند واقع نمی‌گردید ، دستمزد پرداخت(حق سنوات) و به دیار خود باز گردانیده می‌شدند . 
• همچنین در این گل نبشته‌ها از فروشگا‌ه‌هایی یاد شده که کارگران می‌توانستند مواد و لوازم ضروری زندگی خود را از آن خریداری نمایند.
• در تخت جمشید بیش از سه هزار تصویر و مجسمه کشف شده است ،اما به دلیل غیرت ایرانیان باستان نسبت جنس ماده هرگز نقش زنی را در این میان نمی توان یافت (برخلاف مجسمه های مبتزلی که در بیشتر کشورهای اروپایی از ملکه و همسران شاههان بجا مانده است) جز نقش شیر ماده ای که بخاطر مقام والای مادر در دیوار تخت جمشید نقش بسته است.