ما در حسرت Boyhood های وطنی خواهیم ماند
تماشای فیلم Boyhood تجربه عجیبی است. فیلمی از یک کارگردان خلاق که فیلمبرداریاش دوازده سال طول کشیده است. نه به خاطر اینکه یک فیلم تاریخی پرهزینه با لوکیشنهای متعدد باشد. نه اتفاقا Boyhood فیلم سادهایاست. داستان بزرگ شدن یک پسربچه. طول کشیدن فیلم به این خاطر است که کارگردان میخواسته پسر بچه فیلم واقعا بزرگ شود و واقعا بزرگ میشود. کاتهایی که بعدش یک سال یا چند سال از بزرگ شدن پسر میگذرد، غریبترین تجربه تماشای یک فیلم را در اختیارتان میگذارد. اگر پسر باشید با پسربچه فیلم بهشدت همذات پنداری میکنید و دستتان میآید چه قدر تجربه بزرگ شدن تجربهای جهانی است. در مورد فیلم حرفهای سینمایی و غیرسینمایی بسیار میشود زد؛ اینها را بگذاریم کنار. برای من به عنوان یک فارغ التحصیل روانشناسی، دیدن Boyhood با یک حسرت همراه بود. اطمینانی که کارگردان فیلم، آن هم دوازده سال پیش داشته به این که یک پروژه طولانی را میتواند شروع کند و تمام کند برایم حسرتبرانگیز بود. نه به خاطر اینکه ما نمیتوانیم چنین پروژههای سینمایی داشته باشیم. نه اتفاقا شاید ما در حوزه سینما با کمک یک اسپانسر پایدار بتوانیم این کار را کنیم. اما در دنیای علم و آن هم علم روانشناسی بعید است بتوانیم.
کاری که کارگردان Boyhood به شکل سینمایی انجام داده، یعنی ثبت بزرگ شدن یک انسان، به شکل منظمتر و روشمندترش در دنیای روانشناسی وجود دارد. نام این روش هم «مطالعه طولی» است. در حال حاضر در کشورهای بسیاری، از جمله کشوری که Boyhood در آن فیلم برداری شده، مطالعههای طولی بسیاری انجام شده یا در حال انجام است. مثلا ویژگی نوزادان بسیاری سنجیده شده و بعد چند سال بعد دوباره همان ویژگیها در کودکی و چند سال بعد دوباره همان ویژگیها در نوجوانی و چند سال بعد در بزرگسالی سنجیده میشود. اینکه ویژگیهای شخصیتی، هوش یا حافظه طی سالیان سال ثابت میمانند یا تغییر میکنند، سوالی است که همین مطالعات طولی به آن پاسخ میدهند.
حالا بیایید فرض کنیم که یک روانشناس وطنی بخواهد یک مطالعه طولی را شروع میکند. مطالعه طولی به هزینه احتیاج دارد. تقریبا هیچ اسپانسر خصوصی از مطالعه این روانشناس فرضی دفاع نمیکند. اصلا چرا دفاع کند؟ وقتی آخرش سودی به اسپانسر نمیرسد، جز آگاهی در مورد ثابت یا متغیر ماندن یک ویژگی روانشناختی که آن هم باید نتیجههایش در مجلات علمی پژوهشی خاک بخورد.
روانشناس مذکور مجبور است ایده مطالعه طولیاش را به شکل یک طرح پژوهشی به یک سازمان دولتی ارائه دهد. میشود حدس زد مسؤولان پژوهشکدههای دانشگاهها، چه واکنشی به این طرح نشان میدهند. مدیرانی که خودشان مطمئن نیستند تا چهار سال آینده که دولتی برود و بیاید و از صدر تا ذیل مدیران را عوض کند؛ باشند یا نه چطور میتوانند به محقق تعهد دهند که بیست سال تمام بودجه طرحاش سر جایش باقی است و سال به سال سهمی از بودجه پژوهشکده برای آن طرح باقی میماند. بیایید خوشبینانه فرض بگیریم که این تعهد هم انجام شود. حتی مکتوب شود. یک نوزاد چهار ساله هم از ابتدای به دنیا آمدنش تا چهار سالگی زیر نظر باشد، چه کسی تعهد میدهد که دولت بعد، وزیر بعد، مدیر ارشد بعد و به تبعش، مدیر میانی بعد زیر این تعهد گیرم مکتوب نزند و مطالعه طولی عقیم نماند؟
و ما در حسرت Boyhoodهای وطنی خواهیم ماند.
Ellar Coltrane بازیگر فیلم Boyhood که ۱۲ سال عمرش را صرف بازی در فیلم کرد.