تحلیلی جامع بر دلایل ریزش موی ناشی از داروها
این پست در پاسخ به دوستی ارجمند نگاشته شده است. پیش از این در خصوص دلایل ریزش مو و درمان دارویی آن مطالب زیر را منتشر کرده ایم که دیدن آنها خالی از لطف نیست. حال قصد داریم داروهایی که باعث ریزش مو می شوند و عمده دلایل آن را بررسی کنیم.
هر دارویی که مصرف میکنید، فواید و عوارض خاص خود را دارد. عوارض هر دارو لزوما روی همان محلی که دچار بیماری شده نیست. برای مثال بعضی داروها به موها آسیب میرسانند و باعث ریزش و تغییر رنگ و بافت موها میشوند. بیشتر داروهای ضدسرطان که در شیمیدرمانی استفاده میشوند بر سلامت موها تاثیر منفی میگذارند. بعضی از این داروها مانند تاکسانها که برای مقابله با سرطان سینه به کار میروند، باعث ریزش مو میشوند. در این شرایط ریزش مو با شدت و سرعت زیادی رخ میدهد و گاهی حتی رویش دوباره مو بسختی صورت میگیرد. البته در بیشتر مواقع موها دوباره رشد میکنند. داروی بوسولفان که برای درمان بعضی تومورهای مغزی یا تومورهای مخچه در کودکان استفاده میشود نیز همین تاثیر را دارد. در یک تا ۲ درصد موارد، امکان رویش دوباره موها منتفی است یا اینکه موهای جدید کیفیت پایین و نامناسبی دارند. با این حال، ریزش موی ناشی از بسیاری داروهای شیمیدرمانی دیگر با اتمام جلسههای درمان رفع میشود و خوشبختانه اثرات جانبی آن روی موها نیز قابلجبران است.
مو از پروتئینی بنام کراتین در ناحیه خارجی پوست سر و توسط فولیکول های (follicles) مو ساخته می شود. وظیفه فولیکول ها تولید مو می باشد، زمانیکه موی جدید ساخته می شود، موی قدیمی از پوست سر خارج شده و شما قادر به دیدن آن می شوید. در واقع مویی که از سر خارج می شود، رشته ای از سلول های کراتینی مرده است. متوسط موهای سر بزرگسالان حدود ۱۰۰۰۰۰ تا ۱۵۰۰۰۰ بوده و از دست دادن تعداد کمی (مثلا ۱۰۰ عدد) از این موها در روز معمولا باعث نگرانی نمی شود. مو دارای سه مرحله رشد، مرحله بینابینی و مرحله پایانی است. در مرحله رشد سلول های زاینده مو تکثیر فعال دارند. در مرحله بینابینی که مرحله استراحت مو است، تکثیر شدن سلول های زاینده مو متوقف می شود و مرحله آخر که مقطع پایانی زندگی مو است، اتصال موها به غلاف یا همان ساقه سست می شود، در نتیجه موها می ریزند. بین ۸۲ تا ۸۷ درصد موها در مرحله رشد قرار دارند؛ بنابراین طبیعی است وقتی فردی شروع به شیمی درمانی می کند با ریزش ناگهانی حجم وسیعی از موهایش روبرو شده و در نتیجه دچار یک طاسی عمومی در سرش شود. با ورود مواد شیمیایی مورد استفاده در شیمی درمانی به داخل جریان خون، موهایی که در مرحله رشد هستند، رشدشان متوقف شده و به طور ناگهانی وارد دوره پایانی می شوند و می ریزند. دوره ریزش در بیماران شیمی درمانی دقیقاً مانند دوران بارداری در خانم هاست. بین ۲۰ تا ۳۰ درصد موی بانوان باردار پس از زایمان به طور ناگهانی وارد مرحله پایانی شده و دچار ریزش می شود. معمولاً بین یک تا ۱۰ هفته طول می کشد تا بیماری که شیمی درمانی کرده است دچار ریزش مو شود و این ریزش در طول یک تا دو ماه به اوج خودش می رسد و در نهایت فرد کاملاً طاس می شود.
علت ریزش مو در بیماران سرطانی چیست؟
شیمی درمانی و اشعه درمانی می توانند موجب ریزش مو شوند. دو درمان استانداردی که جهت معالجه بیماران سرطانی بکار می روند. البته همه داروهای شیمی درمانی موجب ریزش مو نمی شوند. نوع دارو و مقدار آن در بروز عارضه ریزش مو و شدت آن حائز اهمیت است. در اشعه درمانی هم فقط موهای ناحیه تحت تابش دچار ریزش می شود. و اما علت :
عمولاً یکی از مشکلات بیماران مبتلا به سرطان این است که با شروع شیمیدرمانی دچار ریزش مو میشوند و با وجود اینکه پس از پایان دوره درمان، این موها دوباره میرویند، این ریزشها در همان دوره زمانی هم، باعث افسردگی این بیماران میشود. حال این مژده را میتوان به بیماران سرطانی داد که لازم نیست دیگر نگران موهایتان باشید، چرا که پژوهشگران ژاپنی در دانشگاه پزشکی کیوتو، موفق به یافتن مادهای شدهاند که میزان ریزش موی بیماران سرطانی را در هنگام شیمی درمانی کاهش میدهد. اگر وقتی که عوارض جانبی ناشی از بهکارگیری داروهای شیمیایی ضد سرطان در بیمار پدیدار میشود، این دارو به پوست سر مالیده شود، این احتمال وجود دارد که بتوان از ریزش موی بیمار پیشگیری کرد. این ماده که نوعی آنتی بیوتیک جدید به نام “alopestatin” (آلوپستاتین) است، دوره تجزیه و تکثیر سلول در بدن را کندتر می کند و به همین دلیل، زمان ریزش مو در هنگام استفاده از داروهای شیمیدرمانی، به عقب میافتد. از آنجا که هنگام درمان سرطانهایی همچون سرطان ریه، داروی شیمیایی به نام etoposide «اتوپوزید» به کار گرفته میشود که ریزش موی بیمار را در پی دارد، پژوهشگران هم با آزمایش بر روی موشی که به او داروی اتوپوزید داده شده بود، این تحقیقات را انجام دادند.
اینترفرون
داروی اینترفرون در یک دوره طولانی برای درمان بیماریهایی مانند هپاتیت C تجویز میشود که گاهی اثرات منفی و مخربی روی موها میگذارد. این دارو معمولا باعث ریزش مو میشود و میتواند رنگ یا بافت موها را تغییر دهد. همچنین میتواند باعث وز شدن موها شود. البته اثرات جانبی و مخرب این دارو به اندازه داروهای شیمیدرمانی نیست اما بهتر است درباره عوارض آن به بیمار آگاهیهای لازم داده شود. به عقیده متخصصان پوست و مو مصرف اینترفرون برای درمان سرطان پوستی ملانوم یا سرطان کلیه متاستاز داده، همان اثرات مخرب را روی موها میگذارد.
داروهای هورمونی
قرصهای ضدبارداری، تستوسترون و استروئیدهای آنابولیزان که در درمان بعضی اختلالات هورمونی به کار میروند، جزو داروهای هورمونی هستند که میتوانند روی سلامت موها تاثیر منفی بگذارند. قرصهای ضدبارداری پروژستین نسل اول و دوم در بعضی خانمهای مستعد باعث ریزش مو میشود اما درباره همه خانمها صادق نیست. از پزشکتان بخواهید قرصهای نسل سوم را ـ که اثرات هورمون مردانه کمتری دارند ـ برایتان تجویز کنند. این قرصها تاثیر کمی روی موها میگذارند.
داروهای حاوی تستوسترون و استروئیدهای آنابولیزان
این داروها باعث ریزش مو و رویش موهای زائد، بویژه در آقایان مستعد ریزش مو میشود زیرا تستوسترون به واسطه آنزیم ۵-آلفا ردوکتاز که در ناحیه پوست سر قرار دارد، هورمونی به نام دیهیدروتستوسترون تولید میکند. همین هورمون نیز فولیکولهای مو را به سمت ریزش زودرس سوق میدهد. به همین سبب موها بیش از پیش نازک و کوتاه میشوند، طوری که پس از مدتی فقط موهای کرکمانندی از آنها باقی میماند و بالاخره به مرور زمان موها محو میشوند. استروئیدهای آنابولیزان نیز مشتقات هورمونهای مردانه یا تستوسترونها هستند. از این رو همان اثرات مشابه را بر جای میگذارند و باعث ریزش مو میشوند.
کورتونها نیز به دلیل داشتن خاصیت هورمون مردانه میتوانند در افراد مستعد باعث ریزش مو شوند. این داروها با دورههای طولانی به کار میروند و از بین آنها میتوان به بتامتازون یا پردنیزولون اشاره کرد که در صورت استفاده درازمدت با دوز بالا میتوانند باعث آسیبدیدگی و ریزش موها شوند. البته با تمام شدن دوره درمان و قطع مصرف دارو، عوارض آن از بین میرود.
تاثیر ویتامین A
دو داروی آسیتریتین و ایزوترتینوئین برای بیماریهای آکنه و پسوریازیس کار برد دارند. این دو دارو ـ که به خانواده رتینوئیدها (مشتقات ویتامین A) تعلق دارند ـ میتوانند باعث آسیب به موها شوند. داروی آسیتریتین که برای درمان پسوریازیس استفاده میشود، میتواند به ریزش مو، تغییر رنگ یا حالت موها منجر شود. داروی ایزوترتینوئین نیز برای رفع جوشهای غرور جوانی تجویز میشود و مصرف دوز بالای آن به مدت بیش از شش ماه، میتواند باعث ریزش مو شود. خوشبختانه با قطع این داروها ریزش مو هم متوقف خواهد شد.
اثرات داروهای دیگر روی موها
داروهای پرکاربرد دیگری هم هست که گاهی باعث آسیب دیدن و ریزش موها میشود. در بعضی موارد استفاده دراز مدت از داروهایی که در زیر ذکر میکنیم، مشکلساز میشود:
طیف گستردهای از علل میتواند باعث ریزش مو شود و مصرف انواعی از داروها هم میتواند بهعنوان یکی از علل مهم ریزش مو تلقی شود. خصوصا در خانمهایی که مستعد به ریزش مو ناشی از دارو هستند، داشتن اطلاعاتی در این زمینه ضروری به نظر میرسد.
Celexa (سیتالوپرام) نوعی داروی ضد افسردگی است. بسیاری از بیماران گزارشاتی از ریزش مو ناشی از celexa عنوان کردهاند که هنوز بهطور قطعی ثابت نشده است. ریزش مو ناشی از این دارو به دلیل حذف پروتئین و آمینواسید در حین مصرف داروست. بنابراین در صورت مشورت با پزشک در مورد افسردگی به این نکته توجه داشته باشید که celexa، فلوگزیتین، پاروگزتین و سرترالین از داروهایی ضد افسردگی هستند که میتوانند ریزش مو ایجاد کنند.
آکوتان یا ایزوترتینوئین داروی دیگری است که در منابع مختلف مکررا از ریزش موی ناشی از آن صحبت شده است. این دارو در درمان آکنه شدید استفاده میشود و در بیشتر مواقع ریزش مو ناشی از این دارو در بیماران سنین نوجوان و اوایل دهه دوم زندگی در دو جنس مرد و زن است. ریزش مو ناشی از آکوتان یک موضوع مورد بحث است چون گزارشات مکرری از ریزش مو با درجات متفاوت از مصرفکنندگان آن گزارش شده است. در بعضی موارد ریزش مو چند روز پس از شروع این دارو گزارش شده است، در حالی که در دستهای دیگر ریزش مو حتی تا زمان قطع دارو دیده نمیشود و بسیاری از آنها با قطع دارو برگشت میکند.
رایجترین داروهایی که میتوانند باعث ریزش مو شوند، همانطور که در جدول بالا شماری از آنها آورده شده است عبارتند از: داروهای ضد انعقاد خون مثل هپارین و وارفارین، داروهای ضد صرع، داروهای ضد نقرس مثل آلوپورینول و کلشی سین، داروهای ضدفشار خون از جمله بتابلوکرودیورتیکها، داروهای ضد التهاب مثل پردنیزولون، داروهای ضدافسردگی و لیتیوم، شیمیدرمانی، داروهای تیرویید، داروهای خوراکی پیشگیری از بارداری خصوصا انواعی که سطح پروژسترون بالایی دارد و سایر داروها مثل قرصهای رژیم با دوز بالای ویتامین A و مواد مخدر مثل کوکائین.
برای پیشگیری از این نوع ریزش مو باید با استفاده از یک داروی جایگزین از بروز آن پیشگیری کرد. استفاده از یک رژیم سالم که حاوی مقادیر کافی پروتئین و آهن باشد و استراحت کافی و عدم استفاده از روشهای تهاجمی در شکل دادن به مو روشهای دیگر کنترل ریزش مو هستند. یماران باید در مورد داروهایی که جایگزین داروهای ایجادکننده ریزش مو هستند با پزشک خود مشورت کنند، اگرچه در مورد بسیاری بیماران رویش مجدد مو با قطع دارو امکانپذیر نیست و باید درمان ریزش مو آغاز شود ولی این مژده را باید داد که با شروع درمان دارویی نتایج معمولا خوب است.
سلام.واقعا ممنونم.بله ما از تاکسان و بوسولفان تو لیست تزریقامون نداریم ولی دوستامون میگن دارن.موفق باشید.